Dathlu amrywiaeth drwy lyfrau i blant a phobl ifanc

Mae Cyngor Llyfrau Cymru wedi lansio detholiad newydd o lyfrau gwreiddiol i blant a phobl ifanc mewn digwyddiad arbennig yn Yr Egin yng Nghaerfyrddin. Cafodd dysgwyr o ysgolion lleol eu gwahodd i weld y llyfrau newydd ac i gwrdd â’r awduron.

Sefydlwyd prosiect Rhyngom, a ariennir gan Lywodraeth Cymru, er mwyn cyhoeddi mwy o lyfrau i ddarllenwyr ifanc sy’n cynrychioli diwylliant, pobl a hanes Cymru gyfan, ac sy’n dathlu a hyrwyddo amrywiaeth. Mae’r lansiad yn dathlu carreg filltir gyffrous wrth i lyfrau gwreiddiol newydd, a gomisiynwyd fel rhan o’r cynllun, gael eu cyhoeddi.

Mae’r llyfrau newydd yn cynnwys gweithiau gan awduron newydd yn ogystal ag awduron sefydledig. Un o’r prif amcanion wrth gomisiynu llyfrau gwreiddiol Cymraeg a Saesneg fel rhan o’r cynllun hwn oedd sicrhau cyfleoedd cyhoeddi i awduron a darlunwyr o ystod o gefndiroedd a chymunedau sy’n cael eu tangynrychioli. Cefnogwyd rhai awduron newydd i weithio gyda mentor neu i gydysgrifennu gydag awdur mwy profiadol.

Ymhlith y llyfrau newydd mae:

Y Ransh ym Mhen Draw’r Byd / The Ranch at the End of the World gan Emma Bettridge. Addasiad gan Sioned Erin Hughes (Graffeg).

Hanes fy Hynodrwydd / A History of My Weird gan Chloe Heuch. Addasiad gan Mared Llwyd (Firefly).

Megs / Megs gan Meleri Wyn James (Y Lolfa).

Zac a Jac / Zac and Jac gan Cathy Jenkins. Addasiad gan Ceri Wyn Jones (Graffeg).

20 o Bobl Liwgar Cymru / 20 Colourful People of Wales gan Natalie Jones (Y Lolfa).

Cartref o Liw / Colours of Home gan Miriam Latimer. Addasiad gan Anwen Pierce (Graffeg).

Gŵyl y Gaeaf / The Winter Festival gan Rebecca Wilson (Rily).

Dywedodd Helgard Krause, Prif Weithredwr Cyngor Llyfrau Cymru: “Llongyfarchiadau i’r awduron a’r cyhoeddwyr sydd wedi gweithio mor galed i gynhyrchu’r detholiad hyfryd yma o lyfrau, rhai ohonyn nhw gan awduron newydd. Dwi’n edrych ymlaen yn arw at eu darllen nhw i gyd!

“Mae Rhyngom yn brosiect tair blynedd a fydd yn arwain at gyhoeddi 48 o lyfrau darllen er pleser i blant a phobl ifanc; yn hyrwyddo ac yn dathlu amrywiaeth ac yn adlewyrchu mwy o’n straeon, ein pobl a’n cymunedau yng Nghymru. Diolch i’n partneriaid niferus sydd wedi rhannu eu cyngor a’u harbenigedd ac wedi gwneud y prosiect yma’n bosib.

“Roedd yn bleser pur lansio’r llyfrau newydd heddiw ac rydyn ni’n ddiolchgar iawn i Adran Addysg Llywodraeth Cymru am eu harian a’u cefnogaeth.”

Dywedodd Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg, Lynne Neagle AS: “Hoffwn ychwanegu fy llongyfarchiadau i’r awduron a diolch i bawb sydd wedi cyfrannu at y prosiect. Mae mor bwysig i’n hysgolion gael llyfrau darllen newydd, yn Gymraeg ac yn Saesneg, sy’n cefnogi addysgu amrywiaeth ar draws y cwricwlwm, gan gefnogi ein dysgwyr gyda’u sgiliau llythrennedd ac empathi, a chyfrannu at eu lles meddyliol ac emosiynol.”

Yn y digwyddiad lansio heddiw, a arweiniwyd gan Miriam Isaac, bu dysgwyr Blwyddyn 2 o Ysgol y Dderwen ac Ysgol y Model yn cwrdd â’r awduron Rebecca Wilson, Natalie Jones, Miriam Latimer a Gail Sequeira. Buon nhw’n cymryd rhan mewn gweithdai a gweithgareddau i archwilio’r themâu, y syniadau a’r straeon sydd yn y llyfrau ar gyfer oedran yr ysgol gynradd. Yn y prynhawn, teithiodd yr awduron Chloe Heuch, Megan Angharad Hunter, Meleri Wyn James a Cathy Jenkins i Ysgol Bro Taf i gwrdd â dysgwyr Blwyddyn 7 ac i lansio’r llyfrau ar gyfer oedran yr ysgol uwchradd.

Dyma gam cyntaf prosiect tair blynedd gwerth £810,000 a ariennir gan Lywodraeth Cymru. Bydd cam dau yn dilyn ym mis Mawrth 2025, pan gyhoeddir addasiadau Cymraeg o 28 o deitlau Saesneg sy’n hyrwyddo a dathlu amrywiaeth – yn eu plith, teitlau sydd wedi ennill gwobrau fel y Diverse Book Award – a byddant ar gael i’w prynu mewn siopau llyfrau neu ar-lein ar Gwales.com.

Y trydydd cam fydd cyhoeddi adnoddau addysg i gyd-fynd â’r 48 o lyfrau. Bydd yr adnoddau hyn ar gael ar ffurf print ac yn ddigidol, ac yn darparu canllaw ychwanegol a gwerthfawr i athrawon yng Nghymru; byddant ar gael erbyn Medi 2025.

Rhan olaf y prosiect fydd cynllun anrhegu i ysgolion cynradd ac uwchradd Cymru. Bydd pob ysgol gynradd wladol yn derbyn copi am ddim o’r llyfrau i ddarllenwyr 3–7 oed ac 8–11 oed, a phob ysgol uwchradd wladol yn derbyn copi o’r llyfrau i ddarllenwyr 8–11 oed a 12–16 oed. Byddant hefyd yn derbyn fersiynau print o’r adnoddau addysg.

Mick Felton

Gyda thristwch y clywodd Cyngor Llyfrau Cymru am farwolaeth Mick Felton.

Fel cyhoeddwr Seren, roedd gan Mick rôl ganolog yn y byd cyhoeddi yng Nghymru am ddeugain mlynedd. Mae dyled y diwydiant ac awduron Cymru yn fawr iddo.

Gwerthfawroga’r Cyngor Llyfrau y gwaith aruthrol y mae cyhoeddwyr yn gyffredinol, a Mick yn benodol, wedi ei wneud yn dawel, y tu ôl i’r llenni, i sicrhau bod cyhoeddi yng Nghymru a chan awduron Cymreig yn parhau i ffynnu. Llafur cariad yw hyn yn aml iawn a rhoddodd Mick y cyfan i’w waith.

Creulon o fyr fu’r ymddeoliad yr oedd wedi’i haeddu ac mae ein meddyliau ni gyda’i gydweithwyr yn Seren a’r rhai oedd agosaf ato.

18 Tachwedd 2024

Islwyn Ffowc Elis (1924–2004)

Rhai atgofion Robin Chapman

Tua chanol haf 1996, yn sgil derbyn comisiwn i lunio cyfrol fach ar Islwyn i’r gyfres Writers of Wales, ysgrifennais ato i ddweud y byddwn yng nghyffiniau ei gartref yn Llanbedr Pont Steffan o fewn ychydig wythnosau ac mai braf fyddai cyfarfod. Daeth pecyn swmpus yn ateb: llythyr yn fy ngheryddu am ei alw yn ‘Dr Elis’ (‘Islwyn wyf fi i’m ffrindiau’) ac yn fy nghroesawu i alw yn y tŷ am goffi neu ginio canol dydd neu de pnawn. Amgaeodd fap manwl yn ei law ei hun, awgrymiadau ar leoedd i aros, a sawl tudalen o CV a llyfryddiaeth, y cyfan wedi’i deipio’n unswydd. Fel y digwyddodd, treuliasom y bore ar ei aelwyd a rhan o’r pnawn mewn gwesty cyfagos (Islwyn yn mynnu prynu’r diodydd), cyn imi ffarwelio ag ef gyda llwyth o bapurau a llyfrynnau a thoriadau o bapurau newydd – a gwahoddiad i alw eto.

Ac wrth i’r ymdriniaeth fer Saesneg – a’r bywgraffiad Cymraeg llawnach o dipyn a luniais yn ei sgil – ddod at ei gilydd (cyhoeddwyd yr ail yn 2003, o fewn ychydig fisoedd i’w farw), ni pheidiodd y cyswllt na’r pecynnau: sylwadau ar ddrafftiau o’r penodau, tameidiau o atgof, ffynonellau ac enwau a allai fod o ddefnyddiol – ac un ysgrif go faith, ‘Pam y blynyddoedd mud? Ymgais i esbonio’, yn ceisio egluro pam y ffrwydrodd ei ddawn mor drawiadol yn yr 1950au a darfod mor derfynol erbyn canol yr 1960au.

Prin fod angen yr ysgrif. Yr oedd rhan o’r eglurhad ym mhob pecyn: ei gymwynasgarwch diymarbed. Oherwydd nid fi oedd yr unig un i’w brofi.

Egwyddor bywyd Islwyn oedd plesio. Bodloni disgwyliadau ei rieni a’i cymhellodd i fynd i’r weinidogaeth. Lluniodd Cysgod y Cryman (1953) er mwyn hybu llenyddiaeth boblogaidd, a hyd yn oed wedi iddo fentro mynd yn llenor hunangyflogedig treuliodd fisoedd yn ysgrifennu Wythnos yng Nghymru Fydd (1957) fel rhodd i Blaid Cymru, gan ildio’r hawl i Gwynfor Evans farnu a oedd y cynllun a’r cynnwys yn dderbyniol. Yr un awydd i fod o gymorth a’i sbardunodd er ei waethaf i sefyll fel ymgeisydd seneddol yn Sir Drefaldwyn yn 1962, ac i wneud yr un peth eto, yntau bellach yn byw ymhell, yn 1964. A rhwng y ddwy ymgyrch, dan bwysau teulu ei wraig, cymerodd ei berswadio i gynnig am swydd sefydlog fel darlithydd yng Ngholeg y Drindod, Caerfyrddin – a’i gael ei hun wrth law pan lansiodd Gwynfor ei ymgyrch hanesyddol yn yr isetholiad ddwy flynedd yn ddiweddarach. Rhwng y pwysau a osododd arno’i hun i fod yn llenor at iws gwlad, ei euogrwydd ynghylch cefnu ar yr alwedigaeth a fynnai eraill iddo, ei ymdeimlad o ddyletswydd i’w blaid a swydd na fynnai fod ynddi, ni fu dianc wedyn. Ac o hyd ac o hyd drwy ei yrfa, amhosibl iddo oedd dweud Na. Sgets fach i gwmni drama? Pleser. Beirniadu yn yr Eisteddfod? Wrth gwrs. Bwrw golwg dros gasgliad o straeon byrion gan lenor ifanc anghyhoeddedig? Hapus i wneud.

Anodd anghofio’r ymweliad â Llanbedr Pont Steffan, yr haelioni a’r sgwrs – a’r gair o gyngor wrth imi ymadael dan fy maich: ‘Peidiwch â mynd i drafferth o’m rhan i, cofiwch. Peidiwch â gweithio’n rhy galed.’

GWOBRAU CLAWR Y FLWYDDYN CYMRU 2024 AM LYFRAU I BLANT A PHOBL IFANC

Mae Cyngor Llyfrau Cymru wedi cyhoeddi’r llyfrau sydd wedi cyrraedd y rhestrau byrion yn eu Gwobrau Clawr y Flwyddyn am Lyfrau i Blant a Phobl Ifanc a gyflwynir am y tro cyntaf erioed yn 2024.

Mae dau gategori i’r gwobrau – Clawr Llyfr Cymraeg a Chlawr Llyfr Saesneg. Dewiswyd y llyfrau ar y rhestrau byrion gan y naw aelod o Banel Pobl Ifanc y Cyngor Llyfrau. Bydd enillwyr y ddau gategori yn cael eu dewis drwy bleidlais gyhoeddus a gynhelir ar-lein rhwng 12 a 25 Tachwedd. Bydd pleidleisio’n cau am hanner dydd, 25 Tachwedd 2024.

Y llyfrau ar y rhestrau byrion yw:

Clawr Llyfr Cymraeg:

Ac Rwy’n Clywed Dreigiau / And I Hear Dragons Darluniad y clawr gan Eric Heyman. Dyluniad y clawr gan Becka Moor. Golygwyd gan Hanan Issa. Cyhoeddir gan Firefly.

Diwrnod Prysur Darluniad a dyluniad y clawr gan Huw Aaron. Awdur: Huw Aaron. Cyhoeddir gan Wasg Carreg Gwalch.

Mwy o Straeon o’r Mabinogi Darluniad y clawr gan Valériane Leblond. Dyluniad y clawr gan Gwasg Rily Publications. Awdur: Siân Lewis. Cyhoeddir gan Gwasg Rily Publications.

Mynd i Weld Nain Darluniad y clawr gan Lily Mŷrennin. Dyluniad y clawr gan Richard Pritchard. Awdur: Delyth Jenkins. Cyhoeddir gan Y Lolfa.

Clawr Llyfr Saesneg:

Ceri & Deri: 1,2,3 Darluniad y clawr gan Max Low. Dyluniad y clawr gan Joana Rodrigues, Graffeg. Awdur: Max Low. Cyhoeddir gan Graffeg.

Lilly & Myles: The Torch Darluniad y clawr gan Hannah Rounding. Dyluniad y clawr gan Joana Rodrigues, Graffeg. Awdur: Jon Roberts. Cyhoeddir gan Graffeg.

Tapper Watson and the Quest for the Nemo Machine Darluniad y clawr gan Becka Moor. Awdur: Claire Fayers. Cyhoeddir gan Firefly.

The Song that Sings Us Gwaith celf y clawr gan Jane Matthews. Awdur: Nicola Davies. Cyhoeddir gan Firefly.

Sefydlwyd y gwobrau er mwyn dathlu a chydnabod cyfraniad darlunwyr a dylunwyr, a’u gwaith i ddod â straeon yn fyw a chreu llyfrau trawiadol a deniadol sy’n apelio at ddarllenwyr ifanc.

Dywedodd Helgard Krause, Prif Weithredwr Cyngor Llyfrau Cymru: “Rydym mor gyffrous i lansio ein Gwobrau Clawr y Flwyddyn cyntaf erioed eleni er mwyn anrhydeddu a chydnabod ansawdd rhagorol dyluniadau llyfrau i blant a phobl ifanc yng Nghymru.

“Mae’r gwobrau hyn yn dathlu’r dylunwyr a’r darlunwyr talentog hynny sy’n creu cloriau llyfrau i dynnu sylw, sy’n cyfleu dim ond digon o’r stori, ac sydd â’r cydbwysedd perffaith rhwng teitl, awdur a delwedd – ac sydd, yn y pen draw, yn ysbrydoli darllenwyr ifanc i fachu eu llyfr nesa. Rydym yn edrych ymlaen yn arw at weld pa lyfrau fydd yn cael eu dewis fel enillwyr i’r bleidlais gyhoeddus dros yr wythnosau nesaf, ac rydym yn dymuno’r gorau i bawb sydd ar y rhestrau byrion.”

Bydd dylunydd/darlunydd y clawr buddugol yn y ddau gategori yn ennill neu’n rhannu gwobr ariannol o £500. Bydd yr enillwyr yn cael eu penderfynu gan bleidlais gyhoeddus ar-lein rhwng 12 Tachwedd a 25 Tachwedd. Bydd pleidleisio’n cau am hanner dydd, 25 Tachwedd 2024. Gellir pleidleisio unwaith ym mhob categori trwy’r dolen yma:

Pleidleisiwch yma: https://www.surveymonkey.com/r/ClawrLlyfrPlantYFlwyddyn

Cyhoeddir yr enillwyr ar ddydd Iau 28 Tachwedd 2024.

Cymru yn Ffair Lyfrau Frankfurt: Arddangos Cymru yn ffair gynnwys fwyaf y byd

Bydd gan Gymru bresenoldeb yn Ffair Lyfrau Frankfurt fis Hydref eleni am yr ail flwyddyn yn olynol, diolch i gyllid gan Lywodraeth Cymru trwy Cymru Greadigol. Mae Cyngor Llyfrau Cymru yn cydlynu presenoldeb Cymruyn y ffair i hyrwyddo’r llyfrau a’r awduron gorau o Gymru ar lwyfan rhyngwladol.

Cynhelir Ffair Lyfrau Frankfurt bob blwyddyn ym mis Hydref a hi yw’r ffair gynnwys fwyaf yn y byd, gyda chynrychiolaeth o wledydd o bob cwr o’r byd yn teithio i’r Almaen i arddangos y gorau o’u llyfrau a’u llenyddiaeth ar draws pob genre.

Denodd y digwyddiad diwylliannol allweddol hwn 4,000 o arddangoswyr o 95 o wledydd yn 2023, yn ogystal â thros 100,000 o ymwelwyr masnach o 130 o wledydd.[1] Trwy fynychu, gall cyhoeddwyr yng Nghymru gwrdd â chynrychiolwyr o ddiwydiannau creadigol eraill, fel ffilm a gemau, yn ogystal â chyhoeddwyr eraill, i drafod cydweithredu, hawliau a thrwyddedu, ac i feithrin perthnasoedd.

Dywedodd Helgard Krause, Prif Weithredwr Cyngor Llyfrau Cymru: “Rydym yn falch iawn o fod yn cydlynu Cymru yn Frankfurt eleni a mynychu ochr yn ochr â’n cydweithwyr cyhoeddi i ddathlu llenyddiaeth o Gymru a’i chyflwyno i’r byd.

“Mae’r sector cyhoeddi dwyieithog yng Nghymru yn rhan o’r economi sylfaenol sy’n sector blaenoriaeth Llywodraeth Cymru o fewn y Diwydiannau Creadigol. Diolch i Lywodraeth Cymru, mae cyhoeddwyr o Gymru yn cael y cyfle hwn i wneud cysylltiadau busnes newydd o bob rhan o Ewrop a’r byd, i gyfnewid syniadau ac agor marchnadoedd newydd ar gyfer llyfrau a chynnwys o Gymru yn y ddwy iaith.”

Dywedodd Owain Saunders-Jones o gwmni cyhoeddi Atebol: “Mae Ffair Lyfrau Frankfurt yn gyfle arbennig i arddangos diwydiant cyhoeddi Cymru i’r byd cyhoeddi ehangach.

“Yn genedl sy’n llawn creadigrwydd a thalent, mae’n bwysig fod buddsoddiad yn parhau i gefnogi swyddi a’r iaith. Dyma ddiwydiant sy’n rhoi mwynhad, addysg, ymdeimlad o berthyn, a seiliau cadarn i lythrennedd a phob pwnc arall i’n plant. Beth allai fod yn fwy pwysig?”

Dywedodd Gweinidog y Diwydiannau Creadigol, Jack Sargeant: “Rydym wedi ymrwymo i gefnogi cyhoeddwyr ac awduron Cymru ac mae’n newyddion da y byddant yn cael eu cynrychioli eleni eto yn Frankfurt. Rwy’n dymuno pob llwyddiant i’r ddirprwyaeth o Gymru wrth iddynt geisio sicrhau bod mwy o eiriau a straeon o Gymru yn cael eu clywed a’u darllen ledled y byd.”

Mae Ffair Lyfrau Frankfurt ar agor rhwng 16 a 20 Hydref 2024. Gallwch ddarganfod mwy am y ffair yma: Frankfurter Buchmesse | Home

[1] Get to know Frankfurter Buchmesse