Cyhoeddwyd enillwyr categorïau Cymraeg Gwobrau Tir na n-Og 2024 yn Eisteddfod yr Urdd Maldwyn ym Meifod, mewn seremoni arbennig amser cinio heddiw, ddydd Mercher 29 Mai.

Enillydd y categori cynradd ydy Jac a’r Angel gan Daf James, ac enillydd y categori uwchradd ydy Astronot yn yr Atig gan Megan Angharad Hunter – dwy nofel sydd yn dathlu pŵer y dychymyg i’n helpu i ymdopi ag amseroedd a phrofiadau anodd.

Enillydd y categori Cynradd:
Jac a’r Angel gan Daf James, darluniwyd gan Bethan Mai (Y Lolfa)
Nofel ddoniol, annwyl a theimladwy. Mae Jac a’r Angel yn stori Nadoligaidd hwyliog. Bydd oedolion a phlant yn gallu mwynhau stori’r bachgen diniwed sy’n defnyddio ei ddychymyg i oresgyn galar a grymoedd tywyll bywyd.

Dywedodd Daf James: “Ers i fi fedru darllen yn blentyn, dwi wedi bod yn ymwybodol o wobrau Tir na n-Og, gan fod cynifer o’r awduron ro’n i’n eu mwynhau wedi ennill y wobr: awduron fel T. Llew Jones, J. Selwyn Lloyd, Irma Chilton, Gwenno Hywyn, Penri Jones, Jenny Nimmo… mae’r rhestr yn hirfaith! Mae’n wobr hollbwysig sy’n dathlu ac yn tynnu sylw haeddiannol at lyfrau plant a phobl ifanc, ac mae cael ymuno â rhestr o arwyr llenyddol fy mhlentyndod yn gwireddu breuddwyd fawr i mi.

Er mai dramodydd ydw i gan amlaf, llyfrau – nid dramâu – oedd fy angerdd llenyddol cyntaf. Roedd cael dianc i fyd y stori yn falm i’r enaid pan on i’n grwtyn bach ecsentrig, a dwi wedi ysu am gael sgwennu nofel ers hynny. Dod yn dad nath fy ysgogi i fwrw ati – ro’n i eisiau sgwennu stori i’m plant – ac felly dwi’n diolch o waelod calon iddyn nhw am fod yn ysbrydoliaeth; ond hefyd dwi’n ddiolchgar i’r awduron hynny a ddaeth o’m blaen, ac a wnaeth i fi gredu, fel Jac yn Jac a’r Angel, bod unrhyw beth yn bosib pan fo’r dychymyg ar dân.”

Enillydd y categori Uwchradd:
Astronot yn yr Atig gan Megan Angharad Hunter (Y Lolfa)
Mae Rosie wedi gwirioni ar y gyfres deledu Yr Estronos ac ar ofodwyr, a phan mae llong ofod yn glanio yn yr ardd gefn, mae wrth ei bodd. Nofel yw hon am greu cyfeillgarwch, am deithio’n ôl ac ymlaen mewn amser, am dyfu i fyny mewn byd cymhleth ac anodd, ac am wthio ffiniau’r dychymyg i’r eithaf.

Dywedodd Megan Angharad Hunter: “Does ’na ddim geiria sy’n gallu esbonio gymaint ma’r anrhydedd hwn yn ei olygu i fi. Fel plentyn ac yn ystod fy arddegau, ro’n i wastad yn cadw llygad ar Wobrau Tir na n-Og felly mae ei hennill, a hynny am lyfr sy mor agos at fy nghalon – yn brofiad bendigedig o swreal.

Bysa llyfr fel Astronot yn yr Atig wedi bod yn gysur mawr i fi pan o’n i’n yr ysgol felly gobeithio y bydd hi’n gysur i blant Cymru heddiw hefyd, ac yn mynd â nhw ar antur gyffrous a dychmygus ar draws y gofod!

Mae Gwobr Tir na n-Og mor bwysig achos dydi llyfrau plant ddim yn cael hanner digon o sylw, yn enwedig rhai Cymraeg gwreiddiol, sy’n eironig iawn achos mae angen darllenwyr iau i sicrhau y bydd ’na ddarllenwyr Cymraeg sy’n oedolion yn nes ymlaen! Ma ’na lot o resyma pam dwi’n meddwl fod llyfrau plant yn bwysicach, o bosib, na rhai oedolion – ond dyma un ohonyn nhw.”

Roedd gan ddisgyblion o Ysgol Pennant, Penybont Fawr, a Gwenno Wigley o Ysgol Bro Hyddgen, Machynlleth ran arbennig i’w chwarae yn y seremoni heddiw, gan berfformio darnau o’r nofelau buddugol i’r awduron a’r gynulleidfa.

Mae Gwobrau blynyddol Tir na n-Og, a sefydlwyd yn 1976, yn dathlu’r llyfrau gorau i blant a phobl ifanc yng Nghymru. Trefnir hwy gan Gyngor Llyfrau Cymru gyda nawdd gan CILIP Cymru Wales.

Dywedodd Jamie Finch, Cadeirydd CILIP Cymru Wales: “Ar ran CILIP Cymru Wales, rydym yn falch unwaith eto i gefnogi’r Gwobrau Tir na n-Og blynyddol, sy’n amlygu rhai o’r llyfrau mwyaf ysbrydoledig a difyr sydd wedi eu hysgrifennu i blant a phobl ifanc yng Nghymru.

Rydym yn ddiolchgar i Gyngor Llyfrau Cymru am drefnu’r gwobrau, ac wrth gwrs, i’r panel beirniaid am ymgymryd â’r dasg o ddewis enillydd.”

Y teitlau eraill ar y rhestr fer o lyfrau yn y categorïau Cymraeg oedd:

Cynradd

• Mari a Mrs Cloch gan Caryl Lewis, darluniwyd gan Valériane Leblond (Y Lolfa)
• Wyneb yn Wyneb gan Sioned Wyn Roberts (Atebol)
• Y Gragen gan Casia Wiliam, darluniwyd gan Naomi Bennet (Cyhoeddiadau Barddas)

Uwchradd

• Fi ydy Fi gan Sian Eirian Lewis, darluniwyd gan Celyn Hunt (Y Lolfa)
• Sêr y Nos yn Gwenu gan Casia Wiliam (Y Lolfa)

Cyhoeddwyd hefyd enillwyr Gwobrau Cymraeg Dewis y Darllenwyr. Gwobrau arbennig yw’r rhain wedi’u dewis o deitlau’r rhestr fer ymhob categori gan y plant a’r bobl ifanc a gymerodd ran yng Nghynllun Cysgodi Gwobrau Tir na n-Og.

Enillydd Gwobr Dewis y Darllenwyr yn y categori cynradd yw Mari a Mrs Cloch gan Caryl Lewis, darluniwyd gan Valériane Leblond (Y Lolfa)

Enillydd Gwobr Dewis y Darllenwyr Cymraeg yn y categori uwchradd yw Sêr y Nos yn Gwenu gan Casia Wiliam (Y Lolfa)

Dywedodd Helgard Krause, Prif Weithredwr Cyngor Llyfrau Cymru: “Llongyfarchiadau gwresog iawn i Daf James a Megan Angharad Hunter ar ennill Gwobrau Cymraeg Tir na n-Og eleni. Llongyfarchiadau hefyd i Caryl Lewis a Casia Wiliam am ennill Gwobrau Dewis y Darllenwyr.

Diolch i bawb fu’n ran o’r gwobrau eleni, gan ddiolch yn arbennig i’r llyfrgellwyr, athrawon a’r llyfrwerthwyr am eu rhan hanfodol yn helpu darllenwyr ifanc i ddarganfod y llyfrau arbennig hyn.”

Mewn seremoni arbennig yng nghynhadledd CILIP ar 17 Mai, cyhoeddwyd mai Where the River Takes Us gan Lesley Parr (cyhoeddir gan Bloomsbury) oedd enillydd y categori Saesneg, ynghyd â’r wobr Saesneg Dewis y Darllenwyr eleni.

Mae rhagor o fanylion am y gwobrau a’r teitlau i’w cael ar wefan y Cyngor Llyfrau – llyfrau.cymru

Where the River Takes Us gan Lesley Parr (cyhoeddwyd gan Bloomsbury Publishing) yw enillydd Gwobr Saesneg Tir na n-Og 2024 am lenyddiaeth i blant a phobl ifanc.

Yr awdur Lesley Parr yw enillydd Gwobr Saesneg Tir na n-Og 2024 gyda’r gyfrol Where the River Takes Us – stori antur gyffrous wedi ei lleoli mewn cwm yng Nghymru yn y 1970au ac wedi’i chyhoeddi gan Bloomsbury.

Cyhoeddwyd enw’r enillydd mewn seremoni amser cinio, dydd Gwener 17 Mai yng Nghynhadledd CILIP Cymru Wales yng Nghaerdydd, gan y gantores, actor a chyflwynydd Miriam Isaac.

Dyma’r ail dro i Lesley ennill Gwobr Saesneg Tir na n-Og, yn dilyn llwyddiant ei nofel oedd wedi’i lleoli yn amser rhyfel, The Valley of Lost Secrets yn 2022. Mae ei nofel fuddugol y tro hwn wedi’i gosod yn 1974; cyfnod y streiciau, caledi a’r wythnos tri diwrnod, ond mae hefyd yn stori sy’n llawn hiwmor a chyfeillgarwch:

Chwefror 1974. Mae sibrydion yn adleisio drwy’r dyffryn – hanesion am fwystfil gwyllt yn crwydro’r mynyddoedd. Pan gynigir gwobr am brawf o’i fodolaeth, mae Jason a’i ffrindiau yn benderfynol o ddod o hyd i’r creadur yn gyntaf. Ond i Jason, mae’n fwy na chwest – mae’r arian yn ffordd iddo fe a’i frawd aros gyda’i gilydd. Felly cychwynnodd y pedwar ffrind, gan ddilyn yr afon i’r gogledd, heb sylweddoli y bydd y daith hon yn eu gwthio i’w terfynau. Mae antur anhygoel yn aros amdanynt …

Dywedodd Lesely Parr: “Rydw i wrth fy modd bod Where the River Takes Us wedi ennill Gwobr Saesneg Tir na n-Og. Rwy’n mwynhau ysgrifennu am fy math i o Gymru – pobl gyffredin yn gwneud pethau anghyffredin gyda Chymreictod y dosbarth gweithiol yn gefnlen i’r cyfan. Mae derbyn cydnabyddiaeth ar y lefel hon – yn fy ngwlad fy hun – yn wobr arbennig iawn.”

Mae Gwobrau blynyddol Tir na n-Og, a sefydlwyd yn 1976, yn dathlu’r llyfrau gorau i blant a phobl ifanc yng Nghymru. Trefnir hwy gan Gyngor Llyfrau Cymru gyda nawdd gan CILIP Cymru Wales.

Dywedodd Simon Fisher, Cadeirydd y panel beirniaid: “Llongyfarchiadau i Lesley ar ennill y wobr eleni. Mae Where the River Takes Us yn bortread hyfryd a dilys o gyfeillgarwch a thrafferthion teuluol. Mae’r nofel afaelgar hon am fywyd caled y 1970au a’r chwilota am gath wyllt yn llawn digwydd ac wedi’i ysgrifennu’n gelfydd ac yn llawer iawn o hwyl.”

Dywedodd Jamie Finch, Cadeirydd CILIP Cymru Wales: “Ar ran CILIP Cymru Wales, rydym yn falch unwaith eto i gefnogi’r Gwobrau Tir na n-Og blynyddol, sy’n amlygu rhai o’r llyfrau mwyaf ysbrydoledig a difyr sydd wedi eu hysgrifennu i blant a phobl ifanc yng Nghymru.”

Rydym yn ddiolchgar i Gyngor Llyfrau Cymru am drefnu’r gwobrau, ac wrth gwrs, i’r panel beirniaid am ymgymryd â’r dasg o ddewis enillydd.”

Y teitlau eraill ar y rhestr fer o lyfrau yn y categori Saesneg oedd:

• Vivi Conway and the Sword of Legend by Lizzie Huxley-Jones (Knights of Media)
• The Ghosts of Craig Glas Castle by Michelle Briscombe (Candy Jar Books)

Cyhoeddwyd Where the River Takes Us yn enillydd Gwobr Saesneg Dewis y Darllenwyr 2024 hefyd. Gwobr arbennig yw hon, wedi’i dewis o deitlau’r rhestr fer gan y plant a’r bobl ifanc a gymerodd ran yng Nghynllun Cysgodi Gwobr Tir na n-Og.

Dywedodd Helgard Krause, Prif Weithredwr Cyngor Llyfrau Cymru: “Llongyfarchiadau gwresog iawn i Lesley ar ei champ yn ennill Gwobr Saesneg Tir na n-Og am yr ail waith, ac am ennill Gwobr Dewis y Darllenwyr eleni hefyd. Diolch i bawb fu’n ran o’r gwobrau eleni, gan ddiolch yn arbennig i’r llyfrgellwyr, athrawon a’r llyfrwerthwyr am eu rhan hanfodol yn helpu darllenwyr ifanc i ddarganfod y llyfrau arbennig hyn.”

Cyhoeddir enwau enillwyr dau gategori Cymraeg Gwobrau Tir na n-Og 2024 yn Eisteddfod yr Urdd Maldwyn ym Meifod am 1pm ar ddydd Mercher 29 Mai 2024.

Mae rhagor o fanylion am y gwobrau a’r teitlau i’w cael ar wefan y Cyngor Llyfrau

Mae Cyngor Llyfrau Cymru yn gwahodd ceisiadau ar gyfer trydedd rownd y Grant Cynulleidfaoedd Newydd, diolch i £500,000 gan Lywodraeth Cymru, trwy Cymru Greadigol.

Pwrpas y grant yw cynnal a datblygu’r diwydiant cyhoeddi yng Nghymru. Mae grantiau ar gael i gyhoeddwyr, elusennau neu sefydliadau yng Nghymru ar gyfer:

Creu cynlluniau hyrwyddo a marchnata a fydd yn cyrraedd cynulleidfaoedd newydd

• Grantiau ar gael o hyd at £20,000 yr ymgeisydd ar gyfer rhaglenni hyrwyddo a marchnata llyfrau sy’n cyrraedd darllenwyr newydd yn Gymraeg ac yn Saesneg.

Rhoi cyfle i leisiau newydd yn y wasg gyfnodol

•  Grantiau ar gael o hyd at £15,000 yr ymgeisydd i ddatblygu lleisiau newydd ac amrywiol o fewn gwasanaethau newyddion a chylchgronau poblogaidd.

Cyhoeddi cynnwys newydd sy’n adlewyrchu Cymru yn ei holl amrywiaeth

• Grantiau ar gael o hyd at £30,000 yr ymgeisydd i ddatblygu cynnwys diwylliannol amrywiol o Gymru, gan arwain at gyhoeddi mewn llyfrau, cylchgronau neu ar-lein yng Nghymru.

Dywedodd Helgard Krause, Prif Weithredwr Cyngor Llyfrau Cymru: “Rydym yn falch iawn o fedru cynnig Grant Cynulleidfaoedd Newydd am y drydedd flwyddyn, ac rydym yn ddiolchgar i Cymru Greadigol am barhau i gefnogi ein gwaith i greu cyfleoedd o fewn y diwydiant cyhoeddi, ac i gefnogi cynnwys sydd yn adlewyrchu Cymru gyfan.”

Mae gwybodaeth a chanllawiau’r grant, a’r ddolen i’r ffurflen gais ar gael ar wefan y Cyngor Llyfrau Grantiau | Cyngor Llyfrau Cymru. Y dyddiad cau ar gyfer ceisiadau yw hanner dydd, ddydd Mawrth 2 Ebrill 2024.

Datgelodd Cyngor Llyfrau Cymru a’r cyflwynydd, y dylanwadwr a’r llyfrbryf Ellis Lloyd Jones y teitlau sydd wedi cyrraedd rhestr fer llyfrau Saesneg Gwobrau Tir na n-Og ddydd Gwener, 15 Mawrth am 12pm ar eu cyfrifon Instagram a TikTok. Mae’r gwobrau yn dathlu’r gorau o straeon o Gymru a straeon am Gymru a gyhoeddwyd yn 2023.

Gwobrau Tir na n-Og yw’r gwobrau hynaf ar gyfer llenyddiaeth plant a phobl ifanc yng Nghymru. Caiff y gwobrau eu trefnu’n flynyddol gan Gyngor Llyfrau Cymru a’u cefnogi gan CILIP Cymru. Maent yn anrhydeddu ac yn dathlu’r awduron a’r darlunwyr mwyaf creadigol, a’r deunyddiau darllen gorau i blant.

Bydd Ellis yn datgelu’r llyfrau ar y rhestr fer o leoliad siop lyfrau arbennig. Eleni mae’r tair stori yn dathlu popeth sydd yn fwganaidd, yn fwystfilaidd ac yn ddirgel, a byddan nhw’n mynd â darllenwyr ifanc ar anturiaethau anhygoel sydd wedi’u gwreiddio yn hanes a mytholeg Cymru.

Dyma’r rhestr fer ar gyfer llyfr Saesneg gyda dimensiwn Cymreig dilys:

The Ghosts of Craig Glas Castle gan Michelle Briscombe (Candy Jar Books)
Dilynwch Flora ac Archie wrth iddynt ymchwilio i gyfrinachau arswydus y gorffennol yng Nghastell Craig Glas. Tra bod Dad yn prisio’r hen bethau, a fydd ysbrydion y castell yn rhoi digon o gliwiau i Flora ac Archie ddarganfod cyfrinachau’r ardd ddirgel ac unioni camweddau’r gorffennol? Stori gyflym a chyffrous sy’n llawn ffantomau, cyfeillgarwch a theulu.

Vivi Conway and the Sword of Legend gan Lizzie Huxley-Jones (Knights of)
Mae’r llyn wedi bod yn galw ar Vivi Conway, sy’n ddeuddeg oed. Ar y diwrnod y bydd hi a’i Mamau yn symud o Gymru i Lundain, mae hi’n sleifio allan i ymchwilio i’r hyn sy’n ei galw yno. Yn hytrach na nofio’n dawel, mae’n dod o hyd i Excalibur (sy’n llawer llai na’r disgwyl), anghenfil ffyrnig (llawer mwy dychrynllyd mewn bywyd go iawn nag yn ei llyfrau mytholeg), ffrind newydd (nad yw hi eisiau o gwbl) o’r enw Dara a chi ysbryd o’r enw Gelert (sy’n gallu siarad). Stori wych, gynhwysol yn llawn mythau a chwedlau Cymreig sy’n eich hudo ar daith anturus afaelgar.

Where the River Takes Us gan Lesley Parr (Bloomsbury Publishing Ltd)
Chwefror 1974. Mae sibrydion yn adleisio drwy’r dyffryn – hanesion am fwystfil gwyllt yn crwydro’r mynyddoedd. Pan gynigir gwobr am brawf o’i fodolaeth, mae Jason a’i ffrindiau yn benderfynol o ddod o hyd i’r creadur yn gyntaf. Ond i Jason, mae’n fwy na chwest – mae’r arian yn ffordd iddo fe a’i frawd aros gyda’i gilydd. Felly cychwynnodd y pedwar ffrind, gan ddilyn yr afon i’r gogledd, heb sylweddoli y bydd y daith hon yn eu gwthio i’w terfynau. Mae antur anhygoel yn aros amdanynt …

Clod Arbennig
Roedd y beirniaid hefyd eisiau rhoi cydnabyddiaeth arbennig i’r pedair cyfrol gyflwynwyd o’r gyfres Welsh Wonders (Broga); cyfres o lyfrau sydd yn dathlu bywydau a chyflawniadau Cymry adnabyddus, a’u dylanwad parhaol yng Nghymru a thu hwnt.

Ann (gan Menna Machreth, darluniwyd gan Emily Kimbell), Laura (gan Mari Lovgreen, darluniwyd gan Sara Rhys), Betty (gan Nia Morais, darluniwyd gan Anastasia Magloire), a Wallace (gan Aneirin Karadog, darluniwyd gan Alyn Smith).

Bob blwyddyn, mae paneli annibynnol yn penderfynu ar y rhestrau byrion ac yn dewis yr enillwyr ar gyfer y gwobrau Cymraeg a Saesneg. Y beirniaid ar y panel Saesneg eleni oedd Simon Fisher (Cadeirydd), Elizabeth Kennedy, Karen Gemma Brewer a Katie Rees.

Meddai Simon Fisher, Cadeirydd y Panel Saesneg: “Mae’r beirniaid wrth eu boddau gyda’r rhestr fer eleni. Yr hyn sydd wrth wraidd gwobr Tir na n-Og yw pwnc Cymraeg dilys – ac mae hynny’n amlwg yn y tair stori hon. Mae’r beirniaid o’r farn bod y rhestr fer yn berthnasol ac yn gyfarwydd i blant ledled Cymru a bod yr ysgrifennu hyderus yn darparu profiad darllen hudolus a phleserus. Mae gan y tri theitl hunaniaeth unigryw a pharhaol sy’n caniatáu i ddarllenwyr archwilio a deall pynciau emosiynol, gan ychwanegu at hunaniaeth ddiwylliannol gyffredin hefyd.”

Meddai Helgard Krause, Prif Weithredwr Cyngor Llyfrau Cymru: “Llongyfarchiadau i’r awduron a’r darlunwyr sydd wedi cyrraedd y rhestr fer eleni. Roedd y ceisiadau’n ardderchog unwaith eto eleni a hoffwn ddiolch i’r paneli beirniaid am eu holl waith i ddewis y rhestrau byrion o blith cymaint o deitlau gwych. Rydw i’n edrych ymlaen yn arw at weld pa lyfrau fydd yn fuddugol yn yr haf ac yn dymuno pob lwc i bawb.”

Meddai Ellis Lloyd Jones: “Rydw i wrth fy modd yn darllen, a does dim byd gwell na llyfr sydd yn gwneud i chi wenu, sydd yn mynd â chi ar anturiaethau ac yn eich cludo chi i fydoedd gwahanol. A’r peth gorau am wobrau Tir na n-Og ydy eu bod nhw’n dathlu llyfrau o Gymru! Nid yw rhestr fer eleni yn siomi – mae pob llyfr yn llawn dirgelwch, antur, a hud a lledrith.”

 Gallwch weld y cyhoeddiad ar

Instagram: xellislloydjonesx a books.wales

TikTok: @ellislloydjones

Cyhoeddwyd y rhestrau byrion ar gyfer llyfrau Cymraeg Gwobrau Tir na n-Og ar raglen Heno ar S4C nos Fercher 13 Mawrth.

Eleni, bydd cyfle unwaith eto i blant a phobl ifanc ddewis enillwyr categori arbennig, sef Gwobr Barn y Darllenwyr: tlws arbennig i lyfrau a ddewisir gan blant a phobl ifanc sy’n cymryd rhan yng nghynllun cysgodi Tir na n-Og. Gall ysgolion, llyfrgelloedd a grwpiau darllen eraill gofrestru i gymryd rhan yn y cynllun a bod yn feirniaid answyddogol i ddewis enillwyr o blith y rhestr fer, gan ddefnyddio’r pecyn cysgodi arbennig. Cewch fanylion ar sut i gofrestru ar wefan y Cyngor Llyfrau, llyfrau.cymru

Bydd y Cyngor Llyfrau yn cyhoeddi enillydd y categori Saesneg ar ddydd Gwener, 17 Mai, yng nghynhadledd CILIP Cymru Wales yng Nghaerdydd, ac enillwyr y categorïau Cymraeg am 1pm ddydd Mercher, 29 Mai, ar Faes Eisteddfod yr Urdd, Meifod.

Bydd siopau llyfrau a llyfrgelloedd yn cynnal Helfeydd Trysor Tir na n-Og yn ystod y gwyliau Pasg gyda chyfle i blant rhwng 4 ac 11 oed gymryd rhan. Gofynnwch i’ch siop lyfrau leol neu lyfrgell am fanylion.

Cewch fwy o wybodaeth am y gwobrau a llyfrau ar y rhestrau byrion ar wefan y Cyngor Llyfrau, llyfrau.cymru