Cyfarchion y Nadolig 2023

Bydd y Cyngor Llyfrau a’r Ganolfan Ddosbarthu yn cau ar brynhawn Iau, 21 Rhagfyr 2023 ac yn ail agor wedi’r gwyliau ar ddydd Mawrth, 2 Ionawr 2024.

Dymunwn Nadolig llawen a dedwydd i chi i gyd.

Mae Cyngor Llyfrau Cymru wedi cyhoeddi heddiw (7 Rhagfyr) enwau’r rhai fu’n llwyddiannus i ennill grantiau ar gyfer Cyfnodolion Diwylliannol Saesneg, 2024–28.

Mae’r grant, sy’n cael ei ariannu gan Lywodraeth Cymru drwy Cymru Greadigol, yn cael ei ddyfarnu fel cyllid newydd, sy’n sefyll ar ei draed ei hun bob pedair blynedd yn dilyn proses dendro gystadleuol agored. Hysbysebwyd y tendr ym mis Mai, a chynhaliwyd cyfweliadau ym mis Tachwedd 2023. Dyfernir y grantiau gan banel annibynnol yn dilyn proses drylwyr o ymgeisio a chyfweld.

Mae’r Cyngor Llyfrau yn falch o fod yn ariannu’r teitlau canlynol ar gyfer cyfnod nesaf y tendr:

Nation.Cymru – £25,000 y flwyddyn ar gyfer cynnwys diwylliannol gan gynnwys adolygiadau o lyfrau a darparu llwyfan digidol rhad ac am ddim i ddefnyddwyr ar gyfer y sector cyhoeddi yng Nghymru.

The Paper / Y Papur (@thepaperwales) – £10,000 y flwyddyn ynghyd â grant o £10,000 i wthio’r cwch i’r dŵr yn ystod 2023/24. I ddarparu llwyfan newydd i awduron iau sy’n cael eu tangynrychioli, gyda ffocws arbennig ar awduron dosbarth gweithiol.

Poetry Wales – £25,000 y flwyddyn ar gyfer darparu cylchgrawn barddoniaeth print a digidol.

Welsh Agenda – £25,000 y flwyddyn ar gyfer cynnwys diwylliannol gan gynnwys adolygiadau o lyfrau a darparu llwyfan print ac ar-lein ar gyfer y sector cyhoeddi yng Nghymru.

Dywedodd Helgard Krause, Prif Weithredwr Cyngor Llyfrau Cymru: “Rydym yn falch o allu ariannu nifer o gyhoeddiadau rhagorol yn y rownd fasnachfraint hon, gan gynnwys teitl newydd, The Paper / Y Papur. Yn ôl y disgwyl, roedd lefel uchel iawn o ddiddordeb yn y grant, gyda chyfanswm y ceisiadau yn fwy na dwbl y £180,000 oedd ar gael. Hoffwn longyfarch y teitlau dderbyniodd grant ar eu llwyddiant mewn proses gystadleuol a thrylwyr iawn, gyda phenderfyniadau a brofodd yn anodd iawn i’r panel oedd yn dyfarnu’r grant.

Yn dilyn cwblhau’r cyfweliadau a chyfleu penderfyniadau’r panel i’r holl ymgeiswyr ym mis Tachwedd, rydym yn rhagweld y bydd yr Is-bwyllgor yn edrych i hysbysebu tendr ar gyfer datblygu un cylchgrawn llenyddol Saesneg newydd sbon gyda ffocws cryf ar ffuglen a rhyddiaith ffeithiol greadigol fydd â model busnes cynaliadwy wrth ei graidd.

Bydd yr union weledigaeth ar gyfer y fenter newydd hon yn cael ei chadarnhau yn yr Is-bwyllgor Datblygu Cyhoeddi Saesneg nesaf, ym mis Chwefror. Bydd tendr ar gyfer masnachfraint newydd yn cael ei gyhoeddi yn fuan wedi hynny.”

50 o lyfrau i gael eu cyhoeddi yng Nghymru ar gyfer plant a phobl ifanc, i gefnogi eu sgiliau empathi a llythrennedd, ac i hyrwyddo darllen er pleser

Nod Project Rhyngom Cyngor Llyfrau Cymru, project sy’n cael ei ariannu gan Lywodraeth Cymru, yw hybu amrywiaeth mewn llyfrau darllen er pleser i blant a phobl ifanc rhwng 3 ac 16 oed.

Bydd y project dwy flynedd hwn yn arwain at gyhoeddi 50 o lyfrau darllen er pleser fydd yn dathlu diwylliant, pobl a hanes Cymru gyfan, gan gefnogi iechyd a lles plant a phobl ifanc a datblygu eu sgiliau empathi a llythrennedd, a thrwy hynny gefnogi pedwar diben y Cwricwlwm i Gymru.

Mae pedair rhan i’r project. Y rhan gyntaf fydd cyhoeddi addasiadau Cymraeg o 30 o deitlau Saesneg sy’n hyrwyddo a dathlu amrywiaeth – yn eu plith teitlau sydd wedi ennill gwobrau fel y Diverse Book Award.

Ail ran y project fydd adnabod y bylchau sy’n dal i fodoli yn y ddarpariaeth, a chomisiynu a chyhoeddi 20 o lyfrau gwreiddiol, newydd sbon (deg llyfr Cymraeg a deg llyfr Saesneg).

Y drydedd ran fydd cyhoeddi adnoddau addysg i gyd-fynd â’r 50 o lyfrau. Bydd yr adnoddau hyn ar ffurf print a digidol ac yn darparu canllaw ychwanegol a gwerthfawr i athrawon yng Nghymru. Mae Cyngor Llyfrau Cymru ar hyn o bryd yn dewis panel o ymarferwyr addysg profiadol sy’n gweithio â phlant a phobl ifanc ledled Cymru, i gefnogi’r rhan hon o’r project.

Rhan olaf y project fydd cydlynu cynllun anrhegu ysgolion cynradd ac ysgolion uwchradd yng Nghymru. Bydd pob ysgol gynradd wladol yn derbyn copi am ddim o’r llyfrau 3–7 oed a’r llyfrau 8–11 oed, a phob ysgol uwchradd wladol yn derbyn copi o’r llyfrau 8–11 oed a’r llyfrau 12–16 oed. Byddant hefyd yn derbyn fersiynau print o’r adnoddau addysg fydd yn seiliedig ar y teitlau hyn.

Yn greiddiol i’r weledigaeth y tu ôl i’r project mae cydnabod a dathlu amrywiaeth grwpiau cymdeithasol a chymunedau Cymru, drwy gyfrwng y llyfrau hyn.

I helpu dethol y teitlau i’w haddasu, rhoi cyngor ar awduron a syniadau ar gyfer y llyfrau gwreiddiol, mae Cyngor Llyfrau Cymru yn gweithio gyda phanel o unigolion sy’n cynrychioli rhychwant eang o gymdeithasau, cymunedau a chefndiroedd yng Nghymru, ac sy’n llysgenhadon brwd yn eu meysydd arbenigol. Mae Cyngor Llyfrau Cymru yn falch o fod yn cydweithio â phartneriaid fel Cyngor Hil Cymru (RCC), Dysgu Proffesiynol Amrywiaeth a Gwrth-hiliaeth (DARPL), a Hanes Pobl Dduon Cymru. Mae pob un o’r llyfrau fydd yn cael eu cyhoeddi fel rhan o’r project hwn hefyd wedi cael eu cymeradwyo gan Lywodraeth Cymru.

Dywedodd Gweinidog y Gymraeg ac Addysg, Jeremy Miles: “Fel rhywun sydd wrth fy modd yn darllen, rwy’n gwybod gymaint o bleser gall llyfr ei roi, ac rwy’n falch iawn o gefnogi’r prosiect yma. Mae’n bwysig fod llyfrau’n cynrychioli ac yn dathlu amrywiaeth, a bod plant a phobl ifanc yn gallu gweld ei hunain ac eraill mewn llenyddiaeth a datblygu empathi.”

Un o’r prif amcanion wrth gomisiynu llyfrau gwreiddiol Cymraeg a Saesneg fel rhan o’r cynllun hwn oedd sicrhau cyfleoedd cyhoeddi i awduron a darlunwyr o gefndiroedd a chymunedau sy’n cael eu tan-gynrychioli. Er mwyn derbyn grant i gyhoeddi fel rhan o’r project hwn, dangosodd cyhoeddwyr eu hymrwymiad i gomisiynu talent newydd ac i gydweithio ag awduron a darlunwyr o amrywiaeth o gefndiroedd.

Er mwyn cefnogi awduron a darlunwyr newydd, mae cyhoeddwyr wedi mabwysiadu sawl model gwahanol, gan gynnwys cyd-awduro rhwng awduron newydd ac awduron cydnabyddedig, neu gomisiynu egin awduron nad ydynt hyd yn hyn wedi cael cyfle i gydweithio â chyhoeddwr yng Nghymru.

Ymhlith awduron y llyfrau gwreiddiol mae Natalie Jones, Cymraes o dras Jamaica sy’n athrawes ac yn awdur. Bydd Natalie yn ysgrifennu llyfr ffeithiol (i’w gyhoeddi gan Y Lolfa) ar gyfer plant 3–7 oed am 20 o unigolion o gefndiroedd diwylliannol amrywiol sydd wedi cyflawni pethau gwych yng Nghymru. Mewn cyfrol arall, bydd Haf Llewelyn, awdur Cymraeg profiadol, yn mentora tri egin awdur o gymunedau sy’n cael eu tan-gynrychioli, i ysgrifennu straeon byrion (i’w chyhoeddi gan Atebol) ar gyfer darllenwyr 8–11 oed.

Bydd yr ugain llyfr gwreiddiol Cymraeg a Saesneg yn cael eu cyhoeddi ym mis Tachwedd 2024, a’r 30 addasiad Cymraeg yn cael eu cyhoeddi ym mis Chwefror 2025, a byddant ar gael i’w prynu mewn siopau llyfrau ac o siop ar-lein Gwales. Bydd fersiynau print o’r adnoddau addysgol i gyd-fynd â’r addasiadau, a fersiynau digidol o’r adnoddau i gyd-fynd â’r llyfrau gwreiddiol (ar Hwb) yn barod erbyn mis Mehefin 2025. Bydd Canolfan Ddosbarthu’r Cyngor Llyfrau wedyn yn pecynnu’r llyfrau a’r adnoddau print dros gyfnod o rai misoedd, er mwyn eu dosbarthu am ddim i bob ysgol wladol yng Nghymru erbyn Medi 2025.

Wrth i’r flwyddyn ysgol ddod i ben, mae Cyngor Llyfrau Cymru a Llywodraeth Cymru yn nodi carreg filltir allweddol i broject sy’n rhoi llyfr yn anrheg fel rhan o gynllun Caru Darllen Ysgolion, i ddarparu llyfr eu hunain i bob plentyn mewn ysgol wladol yng Nghymru. Mae bron i 300,000 o lyfrau rhad ac am ddim a 170,000 o docynnau llyfrau wedi’u rhoi i ddysgwyr wrth i’r cam o’r project sy’n darparu rhoddion unigol mewn ysgolion ddod i ben. Y llynedd rhoddwyd tua 53,000 o lyfrau i fanciau bwyd a grwpiau cymunedol yng ngham cyntaf y prosiect.

Mae Cyngor Llyfrau Cymru yn gweithio i hybu darllen er pleser a’i fanteision i iechyd meddwl a lles. Mewn partneriaeth â Llywodraeth Cymru, maent wedi bod yn gweithio i sicrhau bod darllen a mynediad at lyfrau yn cael ei gydnabod fel rhywbeth hanfodol yn hytrach na moethusrwydd. Wrth i deuluoedd wneud penderfyniadau gwario anodd, mae ymchwil diweddar yn awgrymu bod rhieni bellach yn prynu llai o lyfrau i’w plant. [1]

Mae’r rhaglen Caru Darllen Ysgolion yn darparu llyfrau a thalebau llyfrau i ysgolion, plant ysgol unigol, a chymunedau Cymreig, er mwyn sicrhau bod llyfrau ar gael i bawb, ac mewn ymgais i gefnogi’r rhai na allant roi llyfr eu hunain i blentyn.

Trwy’r rhaglen hon, mae gan ddysgwyr ar draws Cymru fynediad cyfartal i ystod amrywiol o lenyddiaeth apelgar ac o safon, yn Gymraeg a Saesneg, sydd wedi’i dewis yn arbennig ar gyfer plant a phobl ifanc.

Ers mis Ebrill 2022, mae 53,075 o lyfrau am ddim wedi’u dosbarthu i fanciau bwyd lleol a grwpiau cymunedol, tra bod bron i 300,000 o lyfrau wedi’u rhoi i blant ysgolion cynradd gwladol ledled Cymru.

Yn y cyfamser, er mwyn annog plant hŷn a phobl ifanc yn eu harddegau i barhau i ddarllen er pleser, mae’r cynllun wedi darparu tocynnau llyfrau i ysgolion uwchradd gwladol y gall myfyrwyr eu defnyddio yn erbyn llyfr o’u dewis. Mae 170,000 o docynnau llyfrau wedi’u dosbarthu, gyda 51 o siopau a gwerthwyr llyfrau Cymraeg annibynnol yn cymryd rhan.

Dywedodd Jeremy Miles, Gweinidog y Gymraeg ac Addysg: “Mae hon yn garreg filltir wych i’w chyrraedd. Mae’n hanfodol ein bod yn gwneud popeth o fewn ein gallu i helpu i danio angerdd am ddarllen. Mae llyfrau yn agor y drws i sgiliau newydd, yn hybu dychymyg ac yn chwarae rhan bwysig yn natblygiad plentyn.

“Rydyn ni eisiau gwneud yn siŵr bod plant yn mwynhau darllen ac yn parhau i wneud hynny. Mae ymgyrch Caru Darllen Ysgolion yn rhoi cyfle gwych i ledaenu llawenydd darllen.”

Mae Siop Siwan yn Wrecsam yn un o’r siopau sy’n rhan o’r cynllun, a dywedodd: “Mae ymgyrch Caru Darllen wedi bod yn gyfle i adeiladu perthynas gyda’r ysgolion ac i mi roedd yn gyfle na ddylid ei golli. Gweithiais gydag ysgol anghenion arbennig leol, St Christopher’s, gan eu gwahodd i’r siop i gyfnewid eu talebau am lyfrau a chaniatáu iddynt fagu hyder a dysgu sgiliau bywyd newydd ar gyfer y dyfodol.”

“Fy hoff ran o ymwneud â’r cynllun hwn oedd gweld pa mor ddiolchgar y bu rhai o’r plant am eu llyfr. I rai, efallai mai dyma’r unig lyfr sydd ganddyn nhw y tu allan i adeilad yr ysgol.”

Yn ogystal, trwy gydol 2023, bydd pob ysgol wladol yng Nghymru yn derbyn bocs o 50 o lyfrau, i alluogi dysgwyr i fwynhau llyfrau newydd yn yr ystafell ddosbarth neu lyfrgell yr ysgol.

Mae Ysgol Dyffryn Conwy yng Nghonwy newydd dderbyn eu bocs fel rhan o’r cynllun, a dywedodd: “Roedd yn fraint i ni gael yr awdures Bethan Gwanas i ysbrydoli ein disgyblion gyda’i hangerdd am ddarllen. Roedden nhw wrth eu boddau yn archwilio’r ystod amrywiol o lyfrau o’n siop lyfrau leol.

“Aethon ni â’r disgyblion hefyd i Lyfrgell Llanrwst a’r siop lyfrau Cymraeg leol. Roedd yn hyfryd gweld pob un ohonyn nhw’n dychwelyd gyda llyfr roedden nhw wedi’i ddewis gyda’u taleb.

“Roedd yr ymweliadau hyn nid yn unig yn meithrin cariad at ddarllen ond hefyd yn ein cysylltu â’r gymuned. Rydym wedi gallu rhannu’r llawenydd hwn o ddarllen gyda myfyrwyr o Colombia ar daith gyfnewid, yn ogystal â’n disgyblion blwyddyn 7, 8, a 9. Mae’r fenter hon wedi tanio diddordeb newydd mewn darllen personol ymhlith ein disgyblion.”

Prif nod ymgyrch Caru Darllen Ysgolion yw annog darllen er pleser o oedran ifanc. I ledaenu’r neges, mae’r ymgyrch wedi ennyn cefnogaeth nifer o unigolion adnabyddus o Gymru, gan gynnwys James Hook, Steffan Powell, Charlotte Harding a Bethany Davies, pob un ohonynt wedi ysgrifennu erthyglau ar gyfer gwefan y Cyngor Llyfrau yn archwilio eu hoffter o ddarllen, a sut y mae wedi siapio eu bywydau personol a’u gyrfaoedd.

Yn ei darn hi, mae pêl-droediwr rhyngwladol Cymru, Jess Fishlock MBE, yn amlygu pwysigrwydd cynrychioli cymunedau amrywiol mewn llyfrau sydd wedi’u hanelu at bobl ifanc. “Mae gwelededd gwahanol gymunedau a hunaniaethau o fewn llyfrau mor bwysig. Cefais drafferth yn yr ysgol gyda bwlio a dod i delerau â fy rhywioldeb. Rwy’n meddwl pe bai llyfrau wedi bod ar gael i mi bryd hynny, i’m helpu i ddeall yr hyn yr oeddwn yn ei feddwl a’i deimlo, yna efallai na fyddwn wedi mynd trwy’r hyn yr es i drwyddo.

Mae gan ysgolion gyfrifoldeb i addysgu dysgwyr am y byd o’u cwmpas, a’u harfogi â gwybodaeth am bobl o bob cefndir, mae hyn yn cynnwys cynrychioli pobl o’r gymuned LHDTQ+ mewn llenyddiaeth neu hyd yn oed werslyfrau ysgol.”

Mae hi hefyd yn cyffwrdd ar bwysigrwydd blaenoriaethu darllen a llyfrau: “Pan mae pethau’n anodd, efallai eich bod chi’n meddwl mai llyfr yw’r peth olaf sydd ei angen arnoch chi, ond fe allai fod y peth gorau i fuddsoddi ynddo ar hyn o bryd, gan fod ganddo’r gallu i fynd â chi i fyd arall.

Yn ystod cyfnod ariannol anodd, mae gan bobl fynediad i lyfrgelloedd lleol o hyd, maen nhw’n ffordd wych o gael gafael ar lyfrau am ddim.”

Dywedodd Helgard Krause, Prif Weithredwr Cyngor Llyfrau Cymru: “Cynhaliwyd ein mentrau rhoi llyfr yn anrheg yn gyntaf yng Ngheredigion a Merthyr Tudful yn ystod haf 2020 ar anterth y cyfyngiadau clo, er mwyn sicrhau bod plant a phobl ifanc yn gallu cael gafael ar lyfrau pan oedd llyfrgelloedd a siopau ar gau, oherwydd mae darllen mor bwysig i’n hiechyd meddwl a’n lles.

Credwn y dylai pawb gael mynediad at lyfrau, waeth beth fo’u gallu i’w fforddio. Rydym yn ddiolchgar iawn i’r Gweinidog y Gymraeg ac Addysg am rannu’r weledigaeth hon ac am ariannu Caru Darllen Ysgolion er mwyn sicrhau bod gan bob plentyn mewn ysgol wladol yng Nghymru lyfr eu hunain.

Hoffem weld rhoddion llyfrau i ysgolion yn dod yn weithgaredd rheolaidd ac edrychwn ymlaen at barhau i weithio gyda Llywodraeth Cymru a phartneriaid i barhau i sicrhau bod llyfrau ar gael i bawb eu mwynhau.”

^[1] Mynediad plant a phobl ifanc at lyfrau a dyfeisiau addysgol gartref yn ystod yr argyfwng costau byw | Ymddiriedolaeth Llythrennedd Genedlaethol

Dau gylchgrawn newydd Cymraeg i ddod yn 2023

Bydd dau gylchgrawn newydd ar gael yn y Gymraeg eleni, ar ôl i Wasg Carreg Gwalch a Golwg ennill grantiau gan y Cyngor Llyfrau i beilota dau deitl newydd.

Bydd Gwasg Carreg Gwalch yn lansio cylchgrawn hanes poblogaidd, Hanes Byw, ym mis Medi a bydd Golwg yn lansio cylchgrawn digidol ar chwaraeon erbyn yr hydref.

Cafodd y ddau deitl eu sefydlu trwy gyllideb gan y Cyngor Llyfrau, sy’n cefnogi cylchgronau Cymru yn y Gymraeg ac yn Saesneg ar bynciau o bob math, diolch i arian grant gan Cymru Greadigol.

Dywedodd Owain ap Myrddin, o Wasg Carreg Gwalch: “Yr hyn a anelir ato yw codi straeon o hanes ac archaeoleg, gwreiddiau geiriau a chwedlau, traddodiadau a chelfyddyd sy’n berthnasol o hyd i’n bywydau heddiw, yn taflu golau ar ambell broblem gyfoes. Bydd hefyd yn cynnwys elfennau storïol, hanes llawr gwlad y byddai trwch y gymdeithas Gymraeg yn medru ymhyfrydu ynddo a theimlo’n gyfforddus i gyfrannu iddo. Bydd prif faes yr erthyglau yn perthyn i’r 250 mlynedd diwethaf. Bydd pwyslais ar blethu’r gorffennol gyda heddiw – bod dylanwad ddoe i’w ganfod ym mywyd y dydd hwn.”

Bydd cylchgrawn Hanes Byw yn cael ei lansio ar 28 Medi, gyda 4 rhifyn y flwyddyn ar gael mewn siopau llyfrau neu trwy danysgrifio ar wefan Carreg Gwalch.

Bydd Golwg yn lansio eu cylchgrawn chwaraeon newydd erbyn yr hydref. Dywedodd Owain Schiavone, Prif Weithredwr Golwg Cyf: “Mae Golwg yn falch iawn o’r cyfle i arbrofi gyda chylchgrawn chwaraeon newydd ac mae’r cynlluniau sydd gennym yn rai cyffrous. Rydym yn awyddus i geisio datblygu gwasanaeth sy’n arloesol yn y Gymraeg ac sy’n cynnig sylwebaeth arbenigol ar nifer o gampau gwahanol – o’r rhai prif ffrwd a phoblogaidd i chwaraeon llai amlwg. Byddwn yn cyhoeddi mwy o wybodaeth am union natur y cylchgrawn, ond rydym yn awyddus i glywed gan unrhyw un sy’n awyddus i gyfrannu at y prosiect, trwy e-bostio owainschiavone@golwg.cymru “

Dywedodd Arwel Jones, Pennaeth Datblygu Cyhoeddi’r Cyngor Llyfrau: “Rydym ni’n falch iawn o gefnogi peilot ar gyfer y ddau gylchgrawn yma sy’n ychwanegu pynciau newydd i’r farchnad cylchgronau Cymraeg. Sylwodd y panel annibynnol, sy’n dyfarnu’r grant cylchgronau, ar fwlch yn y ddarpariaeth ar gyfer cylchgronau’n ymwneud â chwaraeon a hanes poblogaidd. Felly rydym ni wedi gallu cynnig grant un flwyddyn o £30,000 yr un i beilota cylchgronau newydd ar y pynciau hyn ac i ehangu’r dewis i ddarllenwyr.”