Wrth i’r flwyddyn ysgol ddod i ben, mae Cyngor Llyfrau Cymru a Llywodraeth Cymru yn nodi carreg filltir allweddol i broject sy’n rhoi llyfr yn anrheg fel rhan o gynllun Caru Darllen Ysgolion, i ddarparu llyfr eu hunain i bob plentyn mewn ysgol wladol yng Nghymru. Mae bron i 300,000 o lyfrau rhad ac am ddim a 170,000 o docynnau llyfrau wedi’u rhoi i ddysgwyr wrth i’r cam o’r project sy’n darparu rhoddion unigol mewn ysgolion ddod i ben. Y llynedd rhoddwyd tua 53,000 o lyfrau i fanciau bwyd a grwpiau cymunedol yng ngham cyntaf y prosiect.

Mae Cyngor Llyfrau Cymru yn gweithio i hybu darllen er pleser a’i fanteision i iechyd meddwl a lles. Mewn partneriaeth â Llywodraeth Cymru, maent wedi bod yn gweithio i sicrhau bod darllen a mynediad at lyfrau yn cael ei gydnabod fel rhywbeth hanfodol yn hytrach na moethusrwydd. Wrth i deuluoedd wneud penderfyniadau gwario anodd, mae ymchwil diweddar yn awgrymu bod rhieni bellach yn prynu llai o lyfrau i’w plant. [1]

Mae’r rhaglen Caru Darllen Ysgolion yn darparu llyfrau a thalebau llyfrau i ysgolion, plant ysgol unigol, a chymunedau Cymreig, er mwyn sicrhau bod llyfrau ar gael i bawb, ac mewn ymgais i gefnogi’r rhai na allant roi llyfr eu hunain i blentyn.

Trwy’r rhaglen hon, mae gan ddysgwyr ar draws Cymru fynediad cyfartal i ystod amrywiol o lenyddiaeth apelgar ac o safon, yn Gymraeg a Saesneg, sydd wedi’i dewis yn arbennig ar gyfer plant a phobl ifanc.

Ers mis Ebrill 2022, mae 53,075 o lyfrau am ddim wedi’u dosbarthu i fanciau bwyd lleol a grwpiau cymunedol, tra bod bron i 300,000 o lyfrau wedi’u rhoi i blant ysgolion cynradd gwladol ledled Cymru.

Yn y cyfamser, er mwyn annog plant hŷn a phobl ifanc yn eu harddegau i barhau i ddarllen er pleser, mae’r cynllun wedi darparu tocynnau llyfrau i ysgolion uwchradd gwladol y gall myfyrwyr eu defnyddio yn erbyn llyfr o’u dewis. Mae 170,000 o docynnau llyfrau wedi’u dosbarthu, gyda 51 o siopau a gwerthwyr llyfrau Cymraeg annibynnol yn cymryd rhan.

Dywedodd Jeremy Miles, Gweinidog y Gymraeg ac Addysg: “Mae hon yn garreg filltir wych i’w chyrraedd. Mae’n hanfodol ein bod yn gwneud popeth o fewn ein gallu i helpu i danio angerdd am ddarllen. Mae llyfrau yn agor y drws i sgiliau newydd, yn hybu dychymyg ac yn chwarae rhan bwysig yn natblygiad plentyn.

“Rydyn ni eisiau gwneud yn siŵr bod plant yn mwynhau darllen ac yn parhau i wneud hynny. Mae ymgyrch Caru Darllen Ysgolion yn rhoi cyfle gwych i ledaenu llawenydd darllen.”

Mae Siop Siwan yn Wrecsam yn un o’r siopau sy’n rhan o’r cynllun, a dywedodd: “Mae ymgyrch Caru Darllen wedi bod yn gyfle i adeiladu perthynas gyda’r ysgolion ac i mi roedd yn gyfle na ddylid ei golli. Gweithiais gydag ysgol anghenion arbennig leol, St Christopher’s, gan eu gwahodd i’r siop i gyfnewid eu talebau am lyfrau a chaniatáu iddynt fagu hyder a dysgu sgiliau bywyd newydd ar gyfer y dyfodol.”

“Fy hoff ran o ymwneud â’r cynllun hwn oedd gweld pa mor ddiolchgar y bu rhai o’r plant am eu llyfr. I rai, efallai mai dyma’r unig lyfr sydd ganddyn nhw y tu allan i adeilad yr ysgol.”

Yn ogystal, trwy gydol 2023, bydd pob ysgol wladol yng Nghymru yn derbyn bocs o 50 o lyfrau, i alluogi dysgwyr i fwynhau llyfrau newydd yn yr ystafell ddosbarth neu lyfrgell yr ysgol.

Mae Ysgol Dyffryn Conwy yng Nghonwy newydd dderbyn eu bocs fel rhan o’r cynllun, a dywedodd: “Roedd yn fraint i ni gael yr awdures Bethan Gwanas i ysbrydoli ein disgyblion gyda’i hangerdd am ddarllen. Roedden nhw wrth eu boddau yn archwilio’r ystod amrywiol o lyfrau o’n siop lyfrau leol.

“Aethon ni â’r disgyblion hefyd i Lyfrgell Llanrwst a’r siop lyfrau Cymraeg leol. Roedd yn hyfryd gweld pob un ohonyn nhw’n dychwelyd gyda llyfr roedden nhw wedi’i ddewis gyda’u taleb.

“Roedd yr ymweliadau hyn nid yn unig yn meithrin cariad at ddarllen ond hefyd yn ein cysylltu â’r gymuned. Rydym wedi gallu rhannu’r llawenydd hwn o ddarllen gyda myfyrwyr o Colombia ar daith gyfnewid, yn ogystal â’n disgyblion blwyddyn 7, 8, a 9. Mae’r fenter hon wedi tanio diddordeb newydd mewn darllen personol ymhlith ein disgyblion.”

Prif nod ymgyrch Caru Darllen Ysgolion yw annog darllen er pleser o oedran ifanc. I ledaenu’r neges, mae’r ymgyrch wedi ennyn cefnogaeth nifer o unigolion adnabyddus o Gymru, gan gynnwys James Hook, Steffan Powell, Charlotte Harding a Bethany Davies, pob un ohonynt wedi ysgrifennu erthyglau ar gyfer gwefan y Cyngor Llyfrau yn archwilio eu hoffter o ddarllen, a sut y mae wedi siapio eu bywydau personol a’u gyrfaoedd.

Yn ei darn hi, mae pêl-droediwr rhyngwladol Cymru, Jess Fishlock MBE, yn amlygu pwysigrwydd cynrychioli cymunedau amrywiol mewn llyfrau sydd wedi’u hanelu at bobl ifanc. “Mae gwelededd gwahanol gymunedau a hunaniaethau o fewn llyfrau mor bwysig. Cefais drafferth yn yr ysgol gyda bwlio a dod i delerau â fy rhywioldeb. Rwy’n meddwl pe bai llyfrau wedi bod ar gael i mi bryd hynny, i’m helpu i ddeall yr hyn yr oeddwn yn ei feddwl a’i deimlo, yna efallai na fyddwn wedi mynd trwy’r hyn yr es i drwyddo.

Mae gan ysgolion gyfrifoldeb i addysgu dysgwyr am y byd o’u cwmpas, a’u harfogi â gwybodaeth am bobl o bob cefndir, mae hyn yn cynnwys cynrychioli pobl o’r gymuned LHDTQ+ mewn llenyddiaeth neu hyd yn oed werslyfrau ysgol.”

Mae hi hefyd yn cyffwrdd ar bwysigrwydd blaenoriaethu darllen a llyfrau: “Pan mae pethau’n anodd, efallai eich bod chi’n meddwl mai llyfr yw’r peth olaf sydd ei angen arnoch chi, ond fe allai fod y peth gorau i fuddsoddi ynddo ar hyn o bryd, gan fod ganddo’r gallu i fynd â chi i fyd arall.

Yn ystod cyfnod ariannol anodd, mae gan bobl fynediad i lyfrgelloedd lleol o hyd, maen nhw’n ffordd wych o gael gafael ar lyfrau am ddim.”

Dywedodd Helgard Krause, Prif Weithredwr Cyngor Llyfrau Cymru: “Cynhaliwyd ein mentrau rhoi llyfr yn anrheg yn gyntaf yng Ngheredigion a Merthyr Tudful yn ystod haf 2020 ar anterth y cyfyngiadau clo, er mwyn sicrhau bod plant a phobl ifanc yn gallu cael gafael ar lyfrau pan oedd llyfrgelloedd a siopau ar gau, oherwydd mae darllen mor bwysig i’n hiechyd meddwl a’n lles.

Credwn y dylai pawb gael mynediad at lyfrau, waeth beth fo’u gallu i’w fforddio. Rydym yn ddiolchgar iawn i’r Gweinidog y Gymraeg ac Addysg am rannu’r weledigaeth hon ac am ariannu Caru Darllen Ysgolion er mwyn sicrhau bod gan bob plentyn mewn ysgol wladol yng Nghymru lyfr eu hunain.

Hoffem weld rhoddion llyfrau i ysgolion yn dod yn weithgaredd rheolaidd ac edrychwn ymlaen at barhau i weithio gyda Llywodraeth Cymru a phartneriaid i barhau i sicrhau bod llyfrau ar gael i bawb eu mwynhau.”

^[1] Mynediad plant a phobl ifanc at lyfrau a dyfeisiau addysgol gartref yn ystod yr argyfwng costau byw | Ymddiriedolaeth Llythrennedd Genedlaethol

Dau gylchgrawn newydd Cymraeg i ddod yn 2023

Bydd dau gylchgrawn newydd ar gael yn y Gymraeg eleni, ar ôl i Wasg Carreg Gwalch a Golwg ennill grantiau gan y Cyngor Llyfrau i beilota dau deitl newydd.

Bydd Gwasg Carreg Gwalch yn lansio cylchgrawn hanes poblogaidd, Hanes Byw, ym mis Medi a bydd Golwg yn lansio cylchgrawn digidol ar chwaraeon erbyn yr hydref.

Cafodd y ddau deitl eu sefydlu trwy gyllideb gan y Cyngor Llyfrau, sy’n cefnogi cylchgronau Cymru yn y Gymraeg ac yn Saesneg ar bynciau o bob math, diolch i arian grant gan Cymru Greadigol.

Dywedodd Owain ap Myrddin, o Wasg Carreg Gwalch: “Yr hyn a anelir ato yw codi straeon o hanes ac archaeoleg, gwreiddiau geiriau a chwedlau, traddodiadau a chelfyddyd sy’n berthnasol o hyd i’n bywydau heddiw, yn taflu golau ar ambell broblem gyfoes. Bydd hefyd yn cynnwys elfennau storïol, hanes llawr gwlad y byddai trwch y gymdeithas Gymraeg yn medru ymhyfrydu ynddo a theimlo’n gyfforddus i gyfrannu iddo. Bydd prif faes yr erthyglau yn perthyn i’r 250 mlynedd diwethaf. Bydd pwyslais ar blethu’r gorffennol gyda heddiw – bod dylanwad ddoe i’w ganfod ym mywyd y dydd hwn.”

Bydd cylchgrawn Hanes Byw yn cael ei lansio ar 28 Medi, gyda 4 rhifyn y flwyddyn ar gael mewn siopau llyfrau neu trwy danysgrifio ar wefan Carreg Gwalch.

Bydd Golwg yn lansio eu cylchgrawn chwaraeon newydd erbyn yr hydref. Dywedodd Owain Schiavone, Prif Weithredwr Golwg Cyf: “Mae Golwg yn falch iawn o’r cyfle i arbrofi gyda chylchgrawn chwaraeon newydd ac mae’r cynlluniau sydd gennym yn rai cyffrous. Rydym yn awyddus i geisio datblygu gwasanaeth sy’n arloesol yn y Gymraeg ac sy’n cynnig sylwebaeth arbenigol ar nifer o gampau gwahanol – o’r rhai prif ffrwd a phoblogaidd i chwaraeon llai amlwg. Byddwn yn cyhoeddi mwy o wybodaeth am union natur y cylchgrawn, ond rydym yn awyddus i glywed gan unrhyw un sy’n awyddus i gyfrannu at y prosiect, trwy e-bostio owainschiavone@golwg.cymru “

Dywedodd Arwel Jones, Pennaeth Datblygu Cyhoeddi’r Cyngor Llyfrau: “Rydym ni’n falch iawn o gefnogi peilot ar gyfer y ddau gylchgrawn yma sy’n ychwanegu pynciau newydd i’r farchnad cylchgronau Cymraeg. Sylwodd y panel annibynnol, sy’n dyfarnu’r grant cylchgronau, ar fwlch yn y ddarpariaeth ar gyfer cylchgronau’n ymwneud â chwaraeon a hanes poblogaidd. Felly rydym ni wedi gallu cynnig grant un flwyddyn o £30,000 yr un i beilota cylchgronau newydd ar y pynciau hyn ac i ehangu’r dewis i ddarllenwyr.”

Mae Cyngor Llyfrau Cymru yn estyn llongyfarchiadau gwresog i Manon Steffan Ros wrth iddi gael ei chyhoeddi’n enillydd gwobr Yoto Carnegie am Ysgrifennu am ei nofel The Blue Book of Nebo. Am y tro cyntaf ers i’r gwobrau gael eu cyflwyno bron i 90 o flynyddoedd yn ôl, llyfr wedi’i gyfieithu sy’n ennill. Gwobrau Yoto Carnegie yw’r hynaf a’r mwyaf poblogaidd o blith gwobrau am lyfrau i blant a phobl ifanc yn y DU.

Enillodd y llyfr Cymraeg gwreiddiol, Llyfr Glas Nebo, Fedal Ryddiaith yr Eisteddfod Genedlaethol yn 2018, yn ogystal â thri chategori Llyfr y Flwyddyn 2019. Wedi’i gosod ym mhentref ôl-apocalyptig Nebo, mae’r stori deimladwy hon yn datblygu trwy gofnodion dyddiadur mam a mab wrth iddynt addasu er mwyn goroesi a chreu bywyd newydd ar ôl Y Terfyn.

Cyhoeddir The Blue Book of Nebo gan Firefly, cyhoeddwr annibynnol sy’n cyhoeddi llyfrau i blant a phobl ifanc, ac sydd â’i bencadlys yng Nghaerdydd. Bydd Firefly yn dathlu ei ddegfed pen-blwydd eleni.

Dywedodd Arwel Jones, Pennaeth Datblygu Cyhoeddi Cyngor Llyfrau Cymru: “Rydym wrth ein boddau bod Manon wedi ennill Medal Yoto Carnegie am Ysgrifennu, ac yn anfon ein llongyfarchiadau cynhesaf ati. Mae’n wych bod gwaith Manon yn derbyn y gydnabyddiaeth hon, ac mae’n brawf o’i thalent ragorol fel storïwr. Er mai The Blue Book of Nebo yw’r llyfr cyntaf iddi ei gyfieithu ar gyfer oedolion ifanc, mae Manon, wrth gwrs, wedi ysgrifennu nifer o lyfrau Cymraeg, ac mae hi wedi mireinio’i sgiliau a’i chrefft fel awdur dros amser ac mewn sawl genre gwahanol, trwy gystadlu mewn eisteddfodau, ysgrifennu nofelau i oedolion a phlant, yn ogystal ag ysgrifennu i’r sgrin a’r llwyfan. Rydym yn gobeithio y bydd ennill y wobr hon yn galluogi mwy o bobl i ddarganfod a mwynhau gwaith Manon.”

Dywedodd y Prif Weinidog, Mark Drakeford: “Hoffwn longyfarch Manon ar ei champ aruthrol yn ennill Medal Yoto Carnegie am Ysgrifennu gyda’i nofel The Blue Book of Nebo. Dyma’r tro cyntaf i lyfr wedi’i gyfieithu ennill y wobr honno. Mae ei buddugoliaeth yn arddangos cryfder storïwyr o Gymru ar lwyfan rhyngwladol, ac edrychaf ymlaen at weld cynulleidfaoedd ehangach yn mwynhau llyfrau Manon, yng Nghymru a thu hwnt.”

Cyhoeddwyd enwau’r enillwyr mewn seremoni yn Llundain ar 21 Mehefin 2023. Trwy ennill gwobr Yoto Carnegie, mae Manon yn ymuno â grŵp o awduron arobryn, gan gynnwys Neil Gaiman, Philip Pullman a Terry Pratchett, y cyfan yn gyn-enillwyr y Fedal.

Fel rhan o’r wobr, mae’r enillwyr yn derbyn gwerth £500 o lyfrau i’w rhoi i lyfrgell o’u dewis. Bydd Manon yn rhoi’r llyfrau i Lyfrgell Tywyn yng Ngwynedd, ei llyfrgell leol lle yr ysgrifennodd rai o’i llyfrau ar adeg pan nad oedd ganddi’r modd i gael rhyngrwyd yn ei chartref. I ddathlu camp Manon, mae Cyngor Llyfrau Cymru wedi cyhoeddi y bydd yn rhoi gwerth cyfatebol o £500 o rodd mewn tocynnau llyfrau Cymraeg.

AM Y TRO CYNTAF, LLYFR WEDI’I GYFIEITHU YN ENNILL MEDAL YOTO CARNEGIE AM YSGRIFENNU;
NOFEL GRAFFIG YN ENNILL Y FEDAL AM DDARLUNIO AM YR AIL FLWYDDYN YN OLYNOL

LLYFRAU AROBRYN SY’N CYNNIG CYFLE I DDARLLENWYR IFANC YMGOLLI YN Y PROFIAD O DDARLLEN, A’U HANNOG I EDRYCH I’R DYFODOL

yotocarnegies.co.uk | #YotoCarnegies23 | @CarnegieMedals

Dydd Mercher 21 Mehefin 2023: Heddiw, mewn seremoni wedi’i ffrydio’n fyw o’r Barbican, cyhoeddwyd enillwyr gwobrau Yoto Carnegie – y gwobrau hynaf a mwyaf poblogaidd o’u bath ym myd llyfrau plant a phobl ifanc yn y DU.

Am y tro cyntaf ers i’r gwobrau gael eu cyflwyno 90 o flynyddoedd yn ôl, rhoddir Medal Yoto Carnegie am Ysgrifennu i lyfr wedi’i gyfieithu, sef The Blue Book of Nebo (Firefly Press), a ysgrifennwyd a’i gyfieithu gan Manon Steffan Ros. Cyflwynir y naratif, sydd wedi’i osod ym mhentref ôl-apocalyptig Nebo, gan y fam a’r mab bob yn ail. Mae’r stori “rymus, gredadwy” hon yn archwilio hunaniaeth a diwylliant Cymreig a Chymraeg, ac yn cynnig portread hardd o iaith. Enillodd y gyfrol Gymraeg wreiddiol, Llyfr Glas Nebo, wobrau niferus, gan gynnwys Llyfr y Flwyddyn yng Nghymru yn 2019.

Enillydd Medal Yoto Carnegie am Ddarlunio yw Jeet Zdung am Saving Sorya: Chang and the Sun Bear, (Kingfisher, rhan o Macmillan Children’s Books). Dyma’r ail flwyddyn yn olynol i nofel graffig gipio’r wobr. Dr Trang Nguyen, y cadwriaethwr bywyd gwyllt o Vietnam, a ysgrifennodd ac ysbrydoli’r lluniau arddull manga “prydferth” – gan gynnwys golygfeydd mewn dyfrlliw a brasluniau manwl mewn pensil – ac mae’r cyfuniad yn cynnig “rhywbeth newydd i’w ddarganfod ar bob darlleniad” ac yn ysbrydoli ac addysgu pobl ifanc sy’n ymgyrchu dros fywyd gwyllt.

Mae gwobrau Yoto Carnegie yn dathlu llwyddiant eithriadol ym maes ysgrifennu a darlunio llyfrau i blant, ac maent yn unigryw am eu bod yn cael eu beirniadu gan banel arbenigol o lyfrgellwyr plant a phobl ifanc, gan gynnwys 12 llyfrgellydd o Grŵp Llyfrgelloedd Ieuenctid CILIP, y gymdeithas llyfrgelloedd a gwybodaeth.

Dewiswyd yr enillwyr o blith rhestr fer o saith llyfr yn achos y naill, a rhestr fer o chwe llyfr yn achos y llall. Canmolodd y beirniaid y ddau enillydd am roi cyfle i blant “ymgolli” yn y profiad o ddarllen, ac am ymdrin â chwestiynau am ein ffordd ni o fyw a sut y gallai hyn effeithio ar y dyfodol – trwy’r portread o fywyd bob dydd yn The Blue Book of Nebo, a thrwy’r ymgais yn Saving Sorya: Chang and the Sun Bear i warchod anifeiliaid a’r amgylchedd.

Bob blwyddyn mae miloedd o grwpiau darllen mewn ysgolion a llyfrgelloedd yn y DU a ledled y byd yn cymryd rhan yn y Gwobrau, gyda phlant a phobl ifanc yn ‘cysgodi’ y broses o feirniadu, trwy drafod a dewis eu henillwyr eu hunain. Maent wedi pleidleisio am eu ffefrynnau o blith y rhestr eleni, ac wedi dewis rhoi Medal Grŵp Cysgodi Yoto Carnegie am Ysgrifennu i I Must Betray You gan Ruta Sepetys, a Medal Grŵp Cysgodi Yoto Carnegie am Ddarlunio i The Comet gan Joe Todd-Stanton.

Enillodd Sepetys Fedal Carnegie am Ysgrifennu yn 2017 am Salt to the Sea, a chyrhaeddodd ei The Fountains of Silence y rhestr fer yn 2021. Nofel ar gyfer oedolion ifanc, wedi’i gosod yn ystod y Chwyldro yn Romania, yw I Must Betray You. Fe’i disgrifiwyd gan Grace o The Abbey Readers fel nofel “rymus” a “gafaelgar” y mae’n “rhaid ei darllen”, a dywedodd Giselle, o grŵp Cysgodi Carnegie HAEC Books and Biscuits, ei bod yn nofel hanes “bwerus a theimladwy …. Mae’r awdur yn archwilio themâu fel rhyddid, brad, a gobaith mewn ffordd sy’n gwneud i ni feddwl ac sydd hefyd yn berthnasol i’n bywydau ni ein hunain.”

Llyfr stori-a-llun tyner am dad a merch sy’n symud o gefn gwlad i’r ddinas mewn ymgais i ddod o hyd i ymdeimlad o gartref yw The Comet. Fe’i canmolwyd gan Darcy-Belle o Chandlings Prep School am y “lluniau lliwgar a llachar”, a chan Logan o The Great Bookish Club am ei fod “yn llawn dychymyg ac antur”. Cyrhaeddodd The Secret of Black Rock gan Todd-Stanton restr hir y Fedal am Ddarlunio 2018.

Datgelwyd yr enillwyr mewn seremoni a gynhaliwyd yn y Barbican, ac a gafodd ei ffrydio’n fyw a’i gwylio gan grwpiau cysgodi ledled y wlad. Cyflwynydd y gwobrau oedd y cyn-Fardd Plant, Lauren Child CBE, a enillodd Fedal Carnegie am Ddarlunio – sef Medal Kate Greenaway bryd hynny – yn 2000 am I Will Not Ever Never Eat a Tomato, llyfr cyntaf cyfres Charlie a Lola.

Dywedodd Janet Noble, Cadeirydd Beirniaid Gwobrau Yoto Carnegie 2023: “Gan fod y rhestr fer mor anhygoel o gryf, mae ein panel beirniaid wedi trafod yn hir ac yn helaeth cyn dewis dau enillydd haeddiannol ar gyfer Medalau Yoto Carnegie 2023.

Yn The Blue Book of Nebo, mae’r ffordd fedrus y caiff y cysyniad o adeiladu byd ei gyfleu, a lleisiau nodedig y ddau brif gymeriad, sef y mab a’i fam, yn gorfodi’r darllenydd i gwestiynu ei berthynas ei hun â’r byd modern. Mae Saving Sorya: Chang and the Sun Bear yn stori brydferth, wedi’i hadrodd yn goeth, ac yn plethu gwedd fyd-eang ar gadwraeth a stori rymus go iawn am ferch ysbrydoledig sy’n gweithredu dros yr amgylchedd, a hynny trwy gyfrwng arlunwaith manga a dyfrlliw trawiadol. Mae Jeet wedi saernïo pob darlun fel bod y darllenydd yn ymgolli’n llwyr yn y llyfr, fel y mae Manon wedi denu’r darllenydd i’r stori gyda’i hysgrifennu pwerus a phwrpasol.

Diolch i ddarllenwyr ifanc ar hyd a lled y wlad am ystyried ein rhestri byrion ac am bleidleisio am eu dewis hwy o enillwyr haeddiannol ar gyfer Medalau’r Grŵp Cysgodi. Llongyfarchiadau enfawr i bob un o’r pedwar sydd wedi ennill medalau Yoto Carnegie eleni; mae eu gwaith yn dangos ysgrifennu a darlunio llyfrau plant o bob math ar ei orau.”

Mae’r awdur adnabyddus Manon Steffan Ros yn byw yn Nhywyn yng ngogledd Cymru. Mae hi wedi ysgrifennu 23 o lyfrau i oedolion a phlant, ac wedi ennill Gwobr Llyfrau Plant Tir na n-Og bedair gwaith. The Blue Book of Nebo yw’r nofel Saesneg gyntaf ar gyfer oedolion ifanc i Manon ei chyhoeddi, a hynny gan Firefly Press, enillydd Gwobr Gwasg Fechan y Flwyddyn yng Nghymru gan y British Book Awards. Roedd y beirniaid yn edmygu’r “gwerthfawrogiad o iaith, darllen a llenyddiaeth” ac yn ei disgrifio fel “torcalonnus”, “teimladwy” ac yn “gyfoethog o ran diwylliant Cymreig”. Yn sgil llwyddiant The Blue Book of Nebo mae Firefly wedi sicrhau dau deitl arall gan yr awdur ar gyfer oedolion ifanc, sef Feather (Pluen), a Me and Aaron Ramsey (Fi ac Aaron Ramsey), i’w cyhoeddi yn Saesneg yn 2024.

Dywedodd Manon Steffan Ros, enillydd Medal Yoto Carnegie am Ysgrifennu: “Roeddwn i’n arfer gweld y gair ‘Carnegie’ ar gloriau fy hoff lyfrau pan oeddwn yn blentyn, ac mae’r ffaith fod The Blue Book of Nebo yn awr wedi derbyn yr anrhydedd honno’n golygu mwy nag y galla i ei gyfleu – ac rydw i wrth fy modd mai hwn yw’r tro cyntaf i lyfr wedi’i gyfieithu ennill Medal Yoto Carnegie am Ysgrifennu. Un o freintiau pennaf fy mywyd oedd y fraint o gael fy magu drwy gyfrwng y Gymraeg, ac mae cael mynediad i ddwy iaith wedi rhoi cymaint o bleser a chyfleoedd i mi. Mae’n anrhydedd cael bod yn rhan o fwrlwm diwylliant Cymraeg enfawr, bywiog, a ffyniannus. Mae pob iaith yn ehangu a chynnig persbectif unigryw ar y byd, ac felly mae gan lenyddiaeth wedi’i chyfieithu y potensial i wir gyfoethogi ein bywydau. Efallai nad yw eich hoff lyfr wedi cael ei gyfieithu hyd yn hyn i iaith rydych chi’n ei deall.”

Magwyd yr arlunydd comic a’r darlunydd Jeet Zdung yn Hanoi, Vietnam, ac mae’n dal i fyw yno. Mae’n defnyddio arddulliau darlunio amrywiol, o ddarluniau realistig i arddulliau cartŵn, manga, a gwerin Vietnam a Japan, i greu gweithiau amlffurf ar gyfer darllenwyr o bob oed. Mae wedi ennill sawl gwobr, gan gynnwys Gwobr Rhagoriaeth Silent Manga Audition am y manga Stand Up and Fly. Ochr yn ochr ag enillydd y Fedal am Ddarlunio y llynedd, sef Danica Novgorodoff am Long Way Down, a ysgrifennwyd gan Jason Reynolds, dengys y ddwy nofel graffig hyn pa mor hyblyg yw’r ffurf hon wrth adrodd stori. Rhoes y beirniaid ganmoliaeth i Zdung am ei “ddefnydd clyfar o banelu”, a’r ffordd y plethodd arddulliau nofel graffig ac arddulliau manga i greu “drama ac effaith”, yn ogystal â “chyfuniad perffaith” rhwng y gweledol a’r testun.

Dywedodd Jeet Zdung, enillydd Medal Yoto Carnegie am Ddarlunio: “Pan oeddwn yn blentyn, roeddwn bob amser yn dymuno creu fy ffilmiau cartŵn fy hun. Taith i fodloni’r ysfa honno i greu ffilm afaelgar ar bapur trwy ddefnyddio dylanwadau comic a manga oedd y broses o greu Saving Sorya: Chang and the Sun Bear. Trwy rannu ein gwybodaeth am yr hyn rydym yn ei garu ac yn poeni amdano, gobaith Trang Nguyen a minnau yw y bydd y llyfrau hyn yn cyfrannu at warchod bywyd gwyllt. I mi, mae hon yn daith hir, barhaus. Mae ennill y fedal hon yn anrhydedd fawr. Rydyn ni’n gobeithio y bydd effaith ennill y wobr i’w theimlo’n eang ac y bydd yn tynnu sylw at yr argyfwng sy’n wynebu Arth yr Haul a bywyd gwyllt yn gyffredinol.”

Bydd yr enillwyr yn derbyn gwerth £500 o lyfrau i’w rhoi i lyfrgell o’u dewis, Gwobr Colin Mears o £5,000, a medal aur wedi’i dylunio o’r newydd. Am y tro cyntaf eleni, derbyniodd enillwyr y Grwpiau Cysgodi fedalau aur hefyd.

Bydd Manon Steffan Ros yn rhoi’r llyfrau i lyfrgell Tywyn yng Ngwynedd, ei llyfrgell leol lle yr ysgrifennodd rai o’i llyfrau ar adeg pan nad oedd ganddi ryngrwyd yn ei chartref. Mae Trang Nguyen a’i mudiad WildAct wedi sefydlu llyfrgelloedd i blant mewn ardaloedd gerllaw parciau cenedlaethol yn Vietnam, er mwyn gwella eu sgiliau darllen a’u gwybodaeth am gadwraeth; bydd cyfraniad Zdung yn mynd at yr achos hwnnw.

Yoto, y platfform llafar, di-sgrin arloesol yw prif noddwr y Gwobrau. Mae Gwobrau Yoto Carnegie yn cael eu noddi gan ALCS a Scholastic, sef y cyflenwr llyfrau swyddogol, tra bod First News yn gweithredu fel y partner swyddogol i weithio gyda’r cyfryngau am 2023.

LANSIO Y GRAGEN YN EISTEDDFOD YR URDD, SIR GAERFYRDDIN

Lansiwyd Y Gragen, llyfr stori-a-llun gwreiddiol gan Casia Wiliam, yn Eisteddfod yr Urdd, Sir Gaerfyrddin.

Darluniwyd y gyfrol gan Naomi Bennet, enillydd cystadleuaeth arbennig a drefnwyd gan Gyngor Llyfrau Cymru ac Urdd Gobaith Cymru i ddarganfod talent newydd ym maes darlunio llyfrau plant.

Dyfarnwyd y wobr i Naomi Bennet nôl yn 2022. Y dasg i ymgeiswyr rhwng 18 a 25 oed oedd creu gwaith celf gwreiddiol i gyd-fynd â’r gyfrol Y Gragen, stori ar fydr ac odl, gan Casia Wiliam sy’n un o awduron llyfrau plant amlycaf Cymru.

Dywedodd Bethan Jones, Pennaeth Adran Llyfrau Plant a Hyrwyddo Darllen Cyngor Llyfrau Cymru: “Rydym yn falch iawn fod Y Gragen bellach wedi ei gyhoeddi, a bod modd i bawb weld gwaith Naomi Bennet mewn print. Diolch unwaith eto i’r Urdd am gefnogi’r gystadleuaeth arbennig hon. Mae’n hollbwysig ein bod yn meithrin a hybu safon a thalent ifanc newydd yn y maes dylunio yma yng Nghymru.”

Cyhoeddir y gyfrol gan Gyhoeddiadau Barddas, ac mae hi ar gael yn awr mewn siopau llyfrau a llyfrgelloedd ar hyd a lled Cymru.

Bydd y Cyngor Llyfrau yn parhau i weithio gyda’r Urdd i gynnal y gystadleuaeth i ddarlunwyr ifanc yn Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd 2024. Caiff y manylion eu cyhoeddi yn y Rhestr Testunau ym mis Medi 2023.

Llyfrau llawn hwyl a sbri, ynghyd â negeseuon cryf, yn cipio Gwobrau Cymraeg Tir na n-Og 2023

Cyhoeddwyd enillwyr categorïau Cymraeg Gwobrau Tir na n-Og mewn seremoni arbennig yn Eisteddfod yr Urdd Sir Gaerfyrddin heddiw, dydd Iau 1 Mehefin 2023. Mae’r llyfrau buddugol – Dwi Eisiau bod yn Ddeinosor gan Luned Aaron a Huw Aaron a Manawydan Jones: Y Pair Dadeni gan Alun Davies – yn dathlu pa mor unigryw yw bob plentyn, a’r pwysigrwydd o dderbyn yr hyn sy’n eich gwneud chi’n rhyfeddol. Ar ben hyn i gyd, mae’r ddau lyfr yn arddangos pa mor bwerus yw stori a chymeriadau da i sbarduno’r dychymyg.

Mae Gwobrau blynyddol Tir na n-Og, a sefydlwyd yn 1976, yn dathlu’r llyfrau gorau i blant a phobl ifanc yng Nghymru. Trefnir hwy gan Gyngor Llyfrau Cymru gyda nawdd gan CILIP Cymru Wales, Sefydliad Siartredig Llyfrgellwyr a Gweithwyr Gwybodaeth Cymru.

Mae’r enillwyr yn derbyn gwobr ariannol o £1,000 trwy nawdd gan CILIP Cymru Wales, yn ogystal â thlws a gomisiynwyd yn arbennig ac a grëwyd gan ddylunwyr o Dawn’s Welsh Gifts, sydd wedi’u lleoli yn Aberystwyth a Thregaron.

Enillydd y categori oedran cynradd:

Dwi Eisiau bod yn Ddeinosor gan Luned Aaron a Huw Aaron (cyhoeddwyd gan Atebol) Dyma lyfr stori-a-llun sy’n llawn direidi a dychymyg. Mae’r prif gymeriad eisiau bod yn ddeinosor, neu’n “robot, roced, crocodeil neu ddraig” – i enwi dim ond rhai pethau ar ei restr! Yn hytrach na gweld y gwahaniaethau rhyngddo ef a’r creaduriaid eraill yn y llyfr, mae’n dod i sylweddoli ei fod yn unigryw yn ei ffordd ei hun – a does neb yn debyg iddo. A dyma, wrth gwrs, beth sy’n ei wneud yn arbennig. Mae hwn yn llyfr modern, doniol a lliwgar iawn sy’n trafod neges bwysig – rwyt ti’n ddigon da fel ag yr wyt ti.

Dywedodd Morgan Dafydd, Cadeirydd y Panel Beirniaid: “Ar ôl blynyddoedd tywyll y pandemig, roedd mwynhau llyfr hefo tipyn o hiwmor yn donig ac yn chwa o awyr iach. Mae’r odl yn llifo mor naturiol, a’r stori yn un mor chwareus. Byddai hwn yn llyfr addas i blentyn ei ddarllen yn annibynnol ond hefyd i’w rannu â rhiant. Gallai’r panel ddychmygu sawl oedolyn yn gwenu wrth gyd-ddarllen.

“Er mai gweddol fyr yw’r llyfr, mae’r gwaith arlunio yn lliwgar, yn glir, yn fodern ac yn drawiadol. Roedd y beirniaid yn hoff o’r neges, sef ‘bod yn gyfforddus yn dy groen dy hun’ gan fod y neges yn glir, heb fod yn bregethwrol, nac yn teimlo fel petai’n cael ei orfodi. Roedd pawb yn gytûn ei bod yn bwysig cael llyfrau ysgafn, llawn hiwmor er mwyn denu (a chadw) darllenwyr.”

Dywedodd Luned Aaron: “Mae’n golygu cymaint i ni ein dau ein bod wedi ennill Gwobr Tir na n-Og gyda’n llyfr stori-a-llun Dwi Eisiau Bod yn Ddeinosor, ac mi rydan ni’n ei chyfri hi’n wir fraint. Braf iawn hefyd ydi cael dod yn fuddugol ar y cyd! Diolch yn fawr i Rachel Lloyd o gwmni Atebol am ein cynorthwyo fel golygydd creadigol y gyfrol. Mae’r holl hyrwyddo sydd wedi bod ynghlwm â’r gystadleuaeth eleni wedi bod yn hyfryd dros ben, gyda gweithgareddau amrywiol fel y Cynllun Cysgodi, Helfa Drysor a chystadleuaeth arddangos y siopau llyfrau wedi ychwanegu at y bwrlwm.”

Ar ran Atebol, dywedodd Rachel Lloyd: “Mae Gwobr Tir na n-Og yn rhoi cyfle arbennig i dynnu sylw at lyfrau plant a phobl ifanc ac i ddathlu’r cyfoeth o gyhoeddiadau newydd a chyffrous sydd gyda ni yma yng Nghymru. Ry’n ni wrth ein bodd bod y gyfrol wedi plesio’r panel o feirniaid ac wedi llwyddo i ddod i’r brig eleni. Mae ennill y categori Cynradd yn anrhydedd fawr.”

Enillydd y categori oedran uwchradd:

Manawydan Jones: Y Pair Dadeni gan Alun Davies (cyhoeddwyd gan Y Lolfa) Gan gychwyn gyda darganfod corff marw, mae darllenwyr yn sylweddoli’n fuan iawn bod y llyfr hwn yn un llawn dirgelwch. Yna, rydym yn cwrdd â bachgen ifanc o’r enw Manawydan Jones sy’n wahanol i’r plant eraill mae’n eu hadnabod yn yr ysgol – ond dydy hynny ddim yn beth drwg. Dyna beth sy’n ei wneud e’n arbennig – yn ogystal â’r ffaith ei fod yn perthyn i Manawydan fab Llŷr o’r Mabinogi. A’r sylweddoliad hwn yw dechrau’r antur gyffrous.

Ond nid llyfr antur ffantasïol yn unig yw Manawydan Jones – mae hi hefyd yn stori deimladwy am deulu, cyfeillgarwch, hunaniaeth a pherthyn. Mae’n cyflwyno cymeriadau dewr, cryf a chofiadwy sy’n pwysleisio’r neges bwysig o ‘ddilyn eich llwybr eich hun’. Dyma nofel gyffrous sy’n croesi’r ffin rhwng y byd go iawn a’r byd hudol: dehongliad modern a ffres o hen chwedlau’r Mabinogi sy’n eu cyflwyno i genhedlaeth newydd o ddarllenwyr.

Dywedodd Morgan Dafydd, Cadeirydd y Panel Beirniaid: “Mae’r awdur, yn ei ymgais gyntaf ar ysgrifennu ar gyfer yr arddegau, yn rhoi rhyw dwist modern ar hen chwedlau’r Mabinogi. Pendilia’r stori rhwng y prif naratif, sef siwrne bachgen ifanc ar antur hudol, ac ymgais yr Heddlu sy’n ceisio datrys dirgelwch am lofrudd amheus. Roedd y darnau yma’n ychwanegu at y stori ac yn cysylltu’r byd go iawn gyda byd hudol ynys Fosgad. Byddai’r nofel yma’n apelio at unrhyw un sy’n hoff o antur, hanes a ffantasi.”

Dywedodd Alun Davies: “Dwi wrth fy modd ac yn falch iawn o ennill Gwobr Tir na n-Og eleni. Roedd y rhestr fer yn un gystadleuol iawn, a hoffwn estyn llongyfarchiadau gwresog i Manon Steffan Ros ac i Wyn a Efa Blosse Mason am greu cyfrolau mor wych. Y llyfr yma yw cychwyn antur Manawydan Jones, a dwi’n falch bod cymaint wedi ei fwynhau; gobeithio bod y darllenwyr yn edrych ’mlaen at weld mwy o’r cymeriad yn fuan.”

Dywedodd Lefi Gruffudd, Pennaeth Cyhoeddi Y Lolfa: “Rydyn ni’n hynod gyffrous fod Alun Davies wedi dod i’r brig eleni. Mae’n un o’n hawduron mwyaf talentog sydd wedi gweithio’n galed dros y blynyddoedd diwethaf. Roedd ei drioleg o nofelau i oedolion am y ditectif Taliesin MacLeavy yn gampweithiau, ac mae’r nofel Manawydan Jones: Y Pair Dadeni hefyd yn hynod ddarllenadwy a chrefftus wrth gyflwyno chwedlau Cymreig i’r arddegau.”

Mae rhestr fer Tir na n-Og 2023 yn cyflwyno darllenwyr ifanc i gast o gymeriadau cryf, chwedlonol a chreadigol, a’r cymeriadau hynny’n serennu mewn straeon rhyfeddol a dychmygus. Dyma’r teitlau eraill oedd ar restr fer y categorïau Cymraeg:

Categori oedran cynradd

• Enwogion o Fri: Nye – Bywyd Angerddol Aneurin Bevan gan Manon Steffan Ros, darluniwyd gan Valériane Leblond (Llyfrau Broga)
• Dros y Môr a’r Mynyddoedd gan awduron amrywiol, darluniwyd gan Elin Manon (Gwasg Carreg Gwalch)

Categori oedran uwchradd

• Gwlad yr Asyn gan Wyn Mason, darluniwyd gan Efa Blosse Mason (Gwasg Carreg Gwalch)
• Powell gan Manon Steffan Ros (Y Lolfa)

Dywedodd Amy Staniforth ar ran CILIP Cymru Wales: “Llongyfarchiadau fil i’r enillwyr ar eu camp aruthrol. Rydym yn falch o noddi Gwobrau Tir na n-Og eto eleni, gan barhau i helpu plant a phobl ifanc i ddarganfod y gorau o’r llyfrau o Gymru ac am Gymru.”

Eleni, mae Cyngor Llyfrau Cymru wedi cyflwyno elfen newydd i’r gwobrau, sef Dewis y Darllenwyr – tlws arbennig sy’n cael ei ddyfarnu gan blant a phobl ifanc sy’n cymryd rhan yng Nghynllun Cysgodi Tir na n-Og. Cyhoeddwyd enillwyr Dewis y Darllenwyr hefyd yn ystod y seremoni heddiw lle’r enillodd Manon Steffan Ros yn y ddau gategori Cymraeg gyda’i llyfrau Enwogion o Fri: Nye – Bywyd Angerddol Aneurin Bevan a Powell.

Dywedodd Helgard Krause, Prif Weithredwr Cyngor Llyfrau Cymru: “Diolch i bawb sydd wedi bod yn rhan o’r gystadleuaeth eleni, a llongyfarchiadau mawr i’r awduron buddugol – mae eu straeon wedi sefyll allan ymhlith y teitlau gwych niferus ar y rhestrau byr. A diolch arbennig eleni i’r holl blant a phobl ifanc sydd wedi cymryd rhan yn y Cynllun Cysgodi a chyfrannu mor frwdfrydig i wobrau Dewis y Darllenwyr.”

Bydd enillydd y wobr yn y categori Saesneg a’r tlws Dewis y Darllenwyr yn cael eu cyhoeddi ar The Review Show, Radio Wales, nos Wener 2 Mehefin 2023.

£400,000 i greu cyfleoedd newydd a datblygu cynulleidfaoedd newydd yn y sector cyhoeddi yng Nghymru.

Heddiw, mae Cyngor Llyfrau Cymru, ynghyd â Chymru Greadigol, wedi cyhoeddi manylion cronfa £400,000 i gynnig y Grant Cynulleidfaoedd Newydd am yr ail flwyddyn; i gryfhau ac amrywio’r diwydiant cyhoeddi yng Nghymru.

Bydd grantiau hyd at £40,000 ar gael i sefydliadau neu fentrau newydd yng Nghymru ar gyfer:

• datblygu awduron, darlunwyr neu gyfranwyr newydd o gefndiroedd diwylliannol amrywiol neu grwpiau a dangynrychiolir yng Nghymru, gan roi’r cymorth a’r cyfleoedd y gallai fod eu hangen arnynt i gael eu cyhoeddi yng Nghymru;
• targedu cynulleidfaoedd newydd yng Nghymru drwy ddatblygu deunydd gwreiddiol a/neu ddefnyddio cyfryngau neu fformatau nad ydynt yn cael eu hariannu ar hyn o bryd;
• sefydlu busnes cyhoeddi neu gyhoeddiad a fydd yn cryfhau ac amrywio’r diwydiant fel y mae ar hyn o bryd yng Nghymru.

Dywedodd Helgard Krause, Prif Weithredwr Cyngor Llyfrau Cymru: “Roedd y gronfa llynedd wedi ein galluogi i gefnogi mwy o fentrau ac ystod ehangach o brosiectau nag a feddyliwyd gennym. Mae’r prosiectau a ariannwyd, a oedd yn fwy na 40 y llynedd, yn dangos beth all ddigwydd pan fydd pobl yn cymryd yr awenau ac yn dod at ei gilydd i gydweithio, rhannu profiadau a chreu rhywbeth newydd.

Diolch i Lywodraeth Cymru trwy Cymru Greadigol, gallwn ni gynnig y gronfa eto eleni a pharhau i adeiladu ar y gwaith hanfodol hwn.”

Dywedodd Dawn Bowden, Dirprwy Weinidog y Celfyddydau a Chwaraeon, Llywodraeth Cymru: “Rwy’n falch iawn bod Llywodraeth Cymru, trwy Cymru Greadigol, wedi gallu darparu cyllid i gefnogi’r Grant Cynulleidfaoedd Newydd eto eleni. Mae’r llu o wahanol brosiectau a dderbyniodd y cyllid yn 2022 wedi cyfoethogi’r byd cyhoeddi ac ysgrifennu, gan ddarparu llwyfannau a chyfleoedd i adrodd mwy o straeon sy’n adlewyrchu ehangder Cymru gyfan a bywyd Cymru. Rwy’n edrych ymlaen at weld hyd yn oed mwy o waith rhagorol yn y flwyddyn i ddod.”

Cewch fanylion ar sut i wneud cais ar wefan y Cyngor Llyfrau: llyfrau.cymru. Dyddiad cau ar gyfer ceisiadau yw 31 Mai 2023.

golwg360 yn derbyn £330,000 yn ychwanegol i ehangu ei wasanaeth newyddion digidol Cymraeg

Mae gwefan newyddion golwg360 wedi sicrhau £330,000 o arian ychwanegol i ehangu ei darpariaeth o gynnwys newyddion digidol. Mae’r grant, a weinyddir gan Gyngor Llyfrau Cymru ar ran Llywodraeth Cymru, ar gael i sicrhau bod amrywiaeth o wasanaethau newyddion digidol ar gael yn y Gymraeg.

Roedd £100,000 y flwyddyn am dair blynedd yn dal ar gael o fewn amodau’r grant, yn ogystal â £30,000 oedd yn weddill o 2022–23, ar ôl i wasanaeth newyddion Corgi Cymru ddod i ben ar ddiwedd 2022. Dyfarnwyd yr arian ychwanegol yn dilyn proses tendr agored dros y gaeaf.

Dywedodd Arwel Jones, Pennaeth Datblygu Cyhoeddi’r Cyngor Llyfrau: “Mae’n braf gweld bod gwasanaeth newyddion golwg360 yn mynd o nerth i nerth, ac edrychwn ymlaen at weld yr arian ychwanegol hwn yn caniatáu iddo ddatblygu dulliau o gyrraedd cynulleidfaoedd newydd.”

Dywedodd Owain Schiavone, Prif Weithredwr Golwg Cyf: “Rydyn ni wrth gwrs yn falch iawn o’r buddsoddiad ychwanegol tuag at golwg360, ac yn edrych ymlaen at ddatblygu nifer o brosiectau cyffrous dros y tair blynedd nesaf. Mae’r buddsoddiad yma’n helpu i atgyfnerthu’r gwasanaeth presennol, sy’n gwneud gwaith arbennig o ystyried yr adnoddau, ond mae hefyd yn cynnig cyfle i ni nawr ategu’r gwasanaeth craidd trwy arbrofi a cheisio datblygu elfennau newydd.”

Bydd y datblygiadau newydd ar waith o 1 Ebrill 2023 ymlaen.