Llwyfan i Iechyd Meddwl ar Ddiwrnod y Llyfr

Chwef 19, 2020

Ydy llyfrau yn gallu helpu i leddfu problemau iechyd meddwl? Dyna’r cwestiwn a gaiff sylw eleni yn nigwyddiad blynyddol Diwrnod y Llyfr sy’n cael ei drefnu gan Gyngor Llyfrau Cymru.

Yn Venue Cymru yn Llandudno ddydd Iau 5 Mawrth 2020, bydd panel o chwech arbenigwr yn trafod manteision ‘bibliotherapi’ lle caiff llyfrau hunangymorth eu defnyddio i gefnogi iechyd meddwl a lles.

Mae ystod eang o lyfrau i’w cael fel rhan o gynllun Darllen yn Well – Llyfrau ar Bresgripsiwn, sy’n cyhoeddi cyfresi o lyfrau defnyddiol yn cefnogi iechyd a lles ar amrywiaeth o bynciau gan gynnwys iechyd meddwl a dementia.

Asiantaeth The Reading Agency sy’n gyfrifol am y cynllun ar draws Prydain mewn partneriaeth â llyfrgelloedd cyhoeddus ar draws Cymru a Lloegr, gyda Chyngor Llyfrau Cymru’n sicrhau bod detholiad o’r llyfrau ar gael yn Gymraeg yn ogystal â’r Saesneg.

Mae’r cynllun Darllen yn Well – Llyfrau ar Bresgripsiwn ar gyfer iechyd meddwl yn cynnig gwybodaeth a chymorth defnyddiol ar gyfer rheoli cyflyrau iechyd meddwl cyffredin, neu ddelio â theimladau a phrofiadau anodd.

Mae rhai llyfrau hefyd yn cynnwys straeon personol gan bobl sy’n byw gyda rhywun ag anghenion iechyd meddwl neu’n gofalu amdano.

Y golygydd a’r adolygydd llyfrau Bethan Mair sy’n cadeirio’r drafodaeth banel ar Ddiwrnod y Llyfr.

“Llyfrau yw fy mywyd”, meddai Bethan “ond mae fy mywyd hefyd wedi cynnwys cyfnodau o iselder a gorbryder difrifol. Dyw hi ddim bob amser yn hawdd siarad am y pethau hyn, ac mae hynny’n fwy anodd fyth pan ydych chi wedi arfer gwisgo mwgwd ‘popeth-yn-iawn’ ar gyfer y cyhoedd. Ond mae gwybod nad ydych chi ar eich pen eich hun, a bod pobl eraill wedi dioddef fel chi, ac wedi dod drwyddi, yn gallu bod yn gysur mawr.

“Mae hunan-wella’n elfen bwysig o bob triniaeth iechyd meddwl,” ychwanegodd hi “ac eto, rhaid cael help llaw – ac mae llyfr yn gymorth hawdd ei gael ar unrhyw adeg. Mae llyfrau Darllen yn Well – Llyfrau ar Bresgripsiwn yn dod ymhob lliw a llun, ar gyfer pob math o achlysur, a dim ond daioni all ddeillio o’r ddarpariaeth arloesol hon yn Gymraeg. Rwy’n edrych ymlaen yn fawr at gadeirio trafodaeth fywiog, ddeallus a datgelol ar faes sy’n cyffwrdd â chynifer o bobl.”

Mae aelodau eraill y panel yn cynnwys:

• Manon Elin James – un o sylfaenwyr meddwl.org, sef gwefan sy’n cynnig cefnogaeth a gwybodaeth am anhwylderau iechyd meddwl drwy gyfrwng y Gymraeg.

• Bethan Hughes – Prif Lyfrgellydd Sir Ddinbych sy’n arwain ym maes lles a chynllun Darllen yn Well – Llyfrau ar Bresgripsiwn ar draws Cymru.

• Sharon Marie Jones – awdur plant sydd wedi ysgrifennu’n helaeth am ei galar a’i hiechyd meddwl ers i’w mab pump oed gael ei ladd mewn damwain car yn 2016.

• Dr Harri Pritchard – meddyg teulu profiadol sy’n aml yn trafod materion meddygol ar y cyfryngau.

• Angharad Tomos – awdur arobryn sydd wedi ysgrifennu am yr iselder difrifol a ddioddefodd yn dilyn genedigaeth ei phlentyn.

Dywedodd Prif Weithredwr Cyngor Llyfrau Cymru, Helgard Krause: “Mae Diwrnod y Llyfr yn gyfle i ddathlu’r gair ysgrifenedig a sut mae darllen yn gallu bod yn llesol i ni ar sawl lefel. Mewn cyfnod o drafod cynyddol am broblemau iechyd meddwl, rydyn ni yn y Cyngor Llyfrau yn falch iawn o fod yn gweithio gyda’r Asiantaeth Ddarllen a Llywodraeth Cymru i hyrwyddo’r cynllun Darllen yn Well – Llyfrau ar Bresgripsiwn yng Nghymru. Mae pob un o’r llyfrau hunangymorth yn y cynllun hwn wedi’u cymeradwyo gan arbenigwyr iechyd ac mae sicrhau bod deunydd safonol o’r fath hefyd ar gael yn y Gymraeg yn hollbwysig.”

Dywedodd Debbie Hicks MBE, Cyfarwyddwr Creadigol The Reading Agency: “Bydd un ymhob pedwar ohonon ni yn wynebu problem iechyd meddwl rhywbryd yn ein bywydau. Ar Ddiwrnod y Llyfr, rydym wrth ein bodd yn tynnu sylw at y budd cydnabyddedig a ddaw yn sgil darllen i helpu pobl ddeall a rheoli eu lles a’u hiechyd meddwl. Rydym yn falch o weithio gyda Chyngor Llyfrau Cymru a llyfrgelloedd cyhoeddus i ddod â Darllen yn Well – Llyfrau ar Bresgripsiwn i Gymru, gan sicrhau fod y cynllun yn cyrraedd hyd yn oed mwy o bobl yn y Gymraeg a’r Saesneg.”

Bydd digwyddiad Diwrnod y Llyfr yn dechrau am 6yh gyda derbyniad yn Venue Cymru yn Llandudno nos Iau 5 Mawrth 2020, gyda’r drafodaeth banel am 6.30yh.

Mae mynediad yn rhad ac am ddim ac mae croeso i bawb. Y cyfan sydd angen ei wneud i gadw lle yw ebostio menai.williams@llyfrau.cymru.

Mae teitlau yn y gyfres Darllen yn Well – Llyfrau ar Bresgripsiwn ar gael i’w benthyg o lyfrgelloedd cyhoeddus ar hyd a lled Cymru.

Gall gweithwyr proffesiynol ym maes iechyd neu ofal cymdeithasol hefyd argymell y llyfrau ar bresgripsiwn fel rhan o driniaeth unigolyn.

Mae manylion pellach am weithgareddau Cyngor Llyfrau Cymru i nodi Diwrnod y Llyfr i’w gweld ar ein gwefan.

Hyfforddiant Rhyngwladol i Gyhoeddwyr Cymru

Chwef 12, 2020

Daeth cynrychiolwyr o 12 o weisg o bob cwr o Gymru ynghyd yng Nghastell Brychan, Aberystwyth, ym mis Chwefror 2020 ar gyfer sesiwn hyfforddi arbennig ar safonau metadata rhyngwladol ar gyfer y sector llyfrau.

Trefnwyd y digwyddiad gan Gyngor Llyfrau Cymru fel rhan o’u rhaglen hyfforddiant flynyddol ar gyfer y sector cyhoeddi.

Cafodd yr hyfforddiant ei ddarparu gan sefydliad EDItEUR sy’n arbenigo ar fetadata, dynodwyr a safonau e-fasnach llyfrau – yn enwedig ONIX, sef y safon ryngwladol gydnabyddedig ar gyfer rhannu metadata am lyfrau, e-lyfrau neu lyfrau llafar.

Dywedodd Pennaeth Busnes a Chyllid y Cyngor Llyfrau, Mererid Boswell: “Mae gwelliannau technolegol yn datblygu’n hynod gyflym yn y diwydiant cyhoeddi fel ym mhob maes arall, ac mae’n hollbwysig bod cyhoeddwyr yn gyfarwydd â’r systemau diweddaraf. Trwy ddefnyddio ONIX i’w lawn botensial mae modd sicrhau bod llyfrau yn cael eu canfod yn hwylus ac effeithlon – a thrwy hynny gynyddu gwerthiant. Mae hyn yn arbennig o berthnasol i gyhoeddwyr llai neu deitlau mewn ieithoedd lleiafrifol fel y Gymraeg.”

Dywedodd Garmon Gruffudd, Cadeirydd Cwlwm Cyhoeddwyr Cymru sy’n cynrychioli cyhoeddwyr Cymraeg: “Mae’n dda gweld bod y Cyngor Llyfrau yn buddsoddi mewn hyfforddiant i’r gweisg, yn arbennig mewn meysydd rhyngwladol megis ONIX a phwysigrwydd metadata o ran adnabod, canfod a gwerthu llyfrau.”

Cafwyd hyfforddiant hefyd ar Thema, y system ryngwladol newydd a ddefnyddir gan y fasnach lyfrau i gategoreiddio llyfrau yn ôl testun, ac ISNI, y dynodwr enw rhyngwladol safonol.

Cyhoeddi enwau’r unigolion sydd wedi ennill lle ar Gwrs Ysgrifennu i Oedolion Ifanc

Ion 29, 2020

Mae Cyngor Llyfrau Cymru a Llenyddiaeth Cymru yn falch o gael cyhoeddi enwau’r unigolion sydd wedi ennill lle ar Gwrs Ysgrifennu i Oedolion Ifanc ym mis Chwefror 2020.

Bydd y cwrs dwys yn darparu arweiniad gan arbenigwyr ar y grefft o ysgrifennu ar gyfer Oedolion Ifanc gyda’r gobaith o lenwi silffoedd siopau llyfrau’r dyfodol â chyhoeddiadau Cymraeg at ddant oedolion ifanc.

Caiff y cwrs wythnos o hyd ei gynnal yng Nghanolfan Ysgrifennu Genedlaethol Tŷ Newydd a’i arwain gan ddwy awdur profiadol o fewn y maes, Bethan Gwanas a Manon Steffan Ros. Bydd yn cynnwys gweithdai ymarferol, astudiaeth o’r maes llyfrau i oedolion ifanc yng Nghymru a thros y byd, sgyrsiau gan arbenigwyr, trafodaethau, a chyfle i rannu syniadau gyda chyd-awduron.

Mae’r maes ysgrifennu i bobl ifanc wedi tyfu’n aruthrol dros y ddegawd ddiwethaf, ac yn aml iawn darllenir y nofelau gan oedolion hefyd. Mae nifer o’r prif deitlau mwyaf diweddar wedi eu troi’n ffilmiau gan gynnwys y cyfresi ffantasïol, Twilight, Hunger Games a Maze Runner, llyfrau mwy diweddar o gyfres Harry Potter a llyfrau rhamantaidd/realaidd fel Me Before You, The Fault in Our Stars, a Wonder. Yn ddiweddar yn y Gymraeg bu cyfresi Melanai gan Bethan Gwanas yn hynod boblogaidd ymysg pobl ifainc ynghyd â nofel Manon Steffan Ros, Llyfr Glas Nebo – enillydd Gwobr Llyfr y Flwyddyn 2019. Y gobaith yw y bydd y cwrs hwn yn annog mwy o awduron i fentro i’r maes hwn gan arbrofi gyda gwahanol themâu.

Daeth 27 o geisiadau cryf i law, ac nid hawdd oedd dewis y criw lwcus. Mae’r grŵp yn gymysgedd o egin awduron sy’n troi eu llaw at ysgrifennu ar gyfer oedolion ifainc am y tro cyntaf, ac ambell un sydd ag ychydig o brofiad eisoes.

Yr awduron dawnus sydd wedi eu dewis yw, Llio Maddocks, Megan Angharad Hunter, Mared Llywelyn, Ceinwen Jones, Helen Llewelyn, Rhys Thomas, Lowri Taylor, Lleucu Non, Morgan Dafydd, Catrin Lliar Jones a Gareth Evans-Jones.

Datblygu awduron yng Nghymu yw un o dair Colofn Gweithgaredd Llenyddiaeth Cymru. Mae’r cwrs yma’n rhan o’i prif flaenoriaethau o Ddatblygu Egin Awduron fel y nodir yn eu Cynllun Strategol ar gyfer 2019–2022.

Yn yr un modd, mae llenwi’r bwlch yn y ddarpariaeth ar gyfer Oedolion Ifainc a datblygu’r maes yn un o flaenoriaethau Cyngor Llyfrau Cymru yn dilyn arolwg o’r maes gan Dr Siwan Rosser o Ysgol y Gymraeg, Prifysgol Caerdydd. O’r herwydd mae’r cwrs hwn a gynhelir yn Nhŷ Newydd gyda chefnogaeth ariannol y Cyngor Llyfrau yn amserol tu hwnt.

Llio Maddocks

Daw Llio Maddocks o Lan Ffestiniog, ac mae hi’n gweithio fel Trefnydd Eisteddfod yr Urdd. Mae hi wrth ei bodd yn darllen; wir, mae hi’n bwyta llyfrau i Oedolion Ifanc i frecwast, yn enwedig unrhyw beth gan John Green. Mae hi wedi derbyn Ysgoloriaeth Llenyddiaeth Cymru yn 2019, ac mae hi’n edrych ymlaen at ddathlu terfyn y cyfnod gyda chwrs yn Nhŷ Newydd er mwyn bwyta llwyth o gacennau hyfryd Tony (ac wrth gwrs, dysgu sgiliau newydd a chael llond trol o ysbrydoliaeth gan y tiwtoriaid, a gobeithio gorffen ei llyfr).

Megan Angharad Hunter

Daw Megan Angharad Hunter o Benygroes, Dyffryn Nantlle ond mae bellach yn ei blwyddyn gyntaf ym Mhrifysgol Caerdydd yn astudio cwrs BA mewn Cymraeg ac Athroniaeth. Pan fo’r amser ganddi, mae hi’n mwynhau ysgrifennu’n greadigol ac wedi cwblhau drafft o nofel ar gyfer oedolion ifainc. Ei hoff lyfrau i oedolion ifainc yw’r gyfres His Dark Materials gan Phillip Pullman. Pan oedd hi’n iau roedd hi hefyd yn hoff iawn o’r llyfrau ffantasi Trwy’r Darlun a Trwy’r Tonnau gan Manon Steffan Ros. Yn ogystal ag ysgrifennu, câi bleser o greu a pherfformio cerddoriaeth; mae hi’n chwarae’r ffliwt ym mand Jazz Prifysgol Caerdydd ac weithiau’n chwarae o gwmpas ar y gitâr.

Mared Llywelyn

Daw Mared Llywelyn o Forfa Nefyn. Mae’n gweithio i Lyfrgelloedd Gwynedd, sy’n dda o beth gan ei bod mor hoff o lyfrau. Mae hi hefyd yn mwynhau ysgrifennu dramâu pan mae’r cyfleoedd yn codi ac yn aelod o Gwmni Tebot. Mae gan Mared ychydig o gywilydd ei bod wedi teimlo mor gryf dros Edward Cullen a Jacob Black yn y gorffennol, ac fe aeth i chwilio am y fainc yn Amsterdam yr eisteddodd y ddau gariad arno yn y nofel The Fault in Our Stars. Edrycha ymlaen at gael rhannu syniadau a sgwrsio gyda phobl eraill ar y cwrs, a chreu cymeriadau cofiadwy fel hyn yn y Gymraeg.

Ceinwen Jones

Daw Ceinwen Jones o Ddeiniolen, ond mae hi’n byw ym Mangor ar hyn o bryd yn astudio MA Ysgrifennu Creadigol yn rhan amser. Yn ogystal, mae hi’n gweithio ychydig o oriau yn llawrydd i gwmni yn Llundain fel ymgynghorydd iaith, ac wedi dechrau busnes gwneud cardiau, crefftau a darluniau o bobl ac anifeiliaid. Mae ganddi ddiddordeb mawr yn y cwrs yma gan ei bod yn cofio bod yn ei harddegau, yn caru darllen, ond ddim yn caru’r dewis oedd ar gael yn y Gymraeg ar y pryd. Hoffai ddysgu mwy gan awduron profiadol yn y maes ar sut i lunio stori a fydd o bwys i oedolion ifanc. Mae llenyddiaeth i blant a phobl ifanc yn rhywbeth sydd yn agos i’w chalon oherwydd dyma’r cyfle fwyaf sydd gennym i siapio dyfodol y genhedlaeth nesaf, a rhaglenni teledu i blant oedd testun ei thraethawd hir y llynedd. Hoffai ddysgu sut i ysgrifennu darn sydd yn herio darllenwyr ifanc i feddwl am yr hyn sy’n digwydd o’u cwmpas, a’u hannog i ddefnyddio’u lleisiau i frwydro dros yr hyn sy’n iawn.

Helen Llewelyn

Mae Helen Llewelyn yn wreiddiol o Geredigion ond bellach wedi ymgartrefu yng Nghaerdydd. Yn ferch o’r wlad mae wrth ei bodd yn yr awyr agored ac yn dwli ar anifeiliaid. Drwy ei gwaith fel cynhyrchydd teledu mae wedi cael y fraint o ddod i nabod llu o gymeriadau diddorol sydd wedi ei hysbrydoli i ysgrifennu, ac mae’n teimlo’n lwcus i fod wedi cael cip tu ôl i ddrysau caeedig bydoedd gwahanol wrth ffilmio cyfresi ffeithiol. Mae’n edrych ymlaen nawr at yr her o ysgrifennu ffuglen, ac at arweiniad awduron profiadol i ddatblygu ambell eginyn o syniad sydd wedi bod yn ei phen ers tro.

Rhys Thomas

Yn wreiddiol o Alma yng Ngorllewin Cymru, mae Rhys Thomas bellach wedi ymgartrefu yn Y Bari. Dros y blynyddoedd mae wedi ysgrifennu ar gyfer y teledu, i Y Tŷ, actio mewn ffilmiau ar sianeli Americanaidd (Fox a Hallmark), a dawnsio ar hyd a lled y byd. Yn ddiweddar mae wedi bod ynghlwm â’r byd digidol, ac wedi hyfforddi a chreu cyrsiau bach a mawr i ddangos i bobl sut i greu ac ysgrifennu o fewn y maes hwnnw. Mae wedi bod yn Bennaeth Digidol i ‘Cyfle’ ac wedi gweithio fel darlithydd mewn prifysgolion. Mae’n arbenigwr ar Transmedia ac eisiau dod a’r sgiliau hynny i fyd y nofel Gymraeg.

Lowri Taylor

Daw Lowri Taylor o Lansannan. Wedi iddi raddio mewn Cymraeg o Brifysgol Bangor penderfynodd ddilyn cwrs TAR, ac mae hi wedi cymhwyso fel athrawes ers Gorffennaf 2013. Yna aeth ymlaen i ddilyn Gradd Meistr mewn Ymarfer Addysgol. Mae ysgrifennu wedi bod o ddiddordeb mawr iddi ers blynyddoedd ond roedd yn ei gweld yn anodd rhoi’r amser i ysgrifennu wrth weithio llawn amser. Serch hynny, mae hi wedi dechrau ar gwrs ôl-ddoethurol mewn Ysgrifennu Creadigol yn ddiweddar ac yn edrych ymlaen at fod yng nghwmni unigolion â’r un diddordebau yn Nhŷ Newydd gan dderbyn arweiniad amhrisiadwy. Ei phrif ddiddordebau yw ffermio ac ysgrifennu a chyda breuddwyd am y cyfle i ysgrifennu llyfrau plant rhyw ddiwrnod.

Lleucu Non

Un o Ddyffryn Nantlle yw Lleucu Non ac mae’n byw gyda’i mam a’i chathod, Siwgr a Lwmp. Mae’n ddisgybl chweched dosbarth yn Ysgol Dyffryn Nantlle ac yn astudio Cymraeg, Saesneg a Hanes, ac yn gobeithio mynd i astudio’r Gymraeg yn y brifysgol. Yn ei hamser sbâr, mae’n ysgrifennu’n greadigol ac yn cystadlu’n flynyddol mewn Eisteddfodau lleol ac Eisteddfod yr Urdd. Yn ddiweddar, mae wedi bod yn ysgrifennu erthyglau ar gyfer gwefan Lysh. Mae Lleucu wrth ei bodd yn darllen llyfrau sy’n llawn antur a dirgel. Ond, hoff beth Lleucu mewn llyfryddiaeth ydi’r datblygiad o gymeriadau merched cryf dros amser.

Morgan Dafydd

Yn wreiddiol o dref Conwy, mae Morgan Dafydd bellach yn byw lawr y lôn yng Nghyffordd Llandudno gyda’i gariad, Llio Mai. Ar ôl astudio Daearyddiaeth yn y brifysgol aeth i weithio fel athro cynradd, lle bu’n dysgu Bl.5 a 6 yn Nolgarrog am bum mlynedd, cyn i’r ysgol gau eleni. Ers mis Medi mae wedi bod yn gwneud PhD yn yr Adran Addysg, Prifysgol Bangor o dan oruchwyliaeth yr Athro Enlli Môn Thomas. Ei fwriad yw ymchwilio i mewn i lyfrau dwyieithog a threialu ffyrdd newydd a chreadigol o’u defnyddio. Mae hyn i helpu plant o deuluoedd di-Gymraeg ddarganfod byd newydd o lenyddiaeth Gymraeg. Mae rhaglenni a ffilmiau ffuglen wyddonol, yn bennaf Star Trek, Star Wars a’r X-Files wastad wedi bod o ddiddordeb iddo, ac mae’n adolygu llyfrau plant ac yn gobeithio lansio gwefan newydd yn 2020! Os nad yw’n darllen ac yn adolygu llyfrau, fe ddewch o hyd iddo’n cerdded mynyddoedd ardderchog Gogledd Cymru. Yn ei amser sbâr mae’n gwirfoddoli fel aelod o griw’r bad achub yng Nghonwy.

Catrin Lliar Jones

Yn wreiddiol o Lanaelhaearn mae Catrin Lliar Jones bellach yn byw mewn gardd wyllt ar gomin Uwch Gwyrfai gyda dau blentyn, un ci, dwy gath, un gŵr ac un gliniadur. Mae wedi gweithio fel nani yn Llundain, Boston ac fel athrawes yn Ghana a Gwynedd. Mae bellach yn gweithio fel Trefnydd Digwyddiadau a Rheolwr Perthynas Dysgwyr gyda’r cwrs Cymraeg ar-lein, SaySomethinginWelsh. Syrthiodd mewn cariad â nofelau ar gyfer plant a phobl ifanc wrth hyfforddi i fod yn athrawes ym Mhrifysgol Bangor, gyda llenyddiaeth fel ei phrif bwnc. Cafodd ei hysbrydoli’n fawr gan waith Michael Morpurgo, Jenny Nimo, Anne Fine a llawer mwy. Mae Catrin newydd gwblhau ysgrifennu nofel ar gyfer oedolion, bydd yn cael ei gyhoeddi fis Ebrill 2020.

Gareth Evans-Jones

Un o Draeth Bychan ger Marian-glas, Ynys Môn ydi Gareth Evans-Jones. Mae’n ddarlithydd Astudiaethau Crefyddol ym Mhrifysgol Bangor ac yn mwynhau potsian ‘sgwennu. Cyhoeddwyd ei nofel gyntaf i oedolion, Eira Llwyd, y llynedd ac mae wedi cyhoeddi straeon byrion mewn cyfrolau i oedolion ac oedolion ifanc. Ei hoff nofelau oedolion ifanc pan oeddwn i’n iau a hyd heddiw ydi cyfres Harry Potter. Fe’i swynwyd gan y modd y darlunnir y byd ffantasïol mewn modd credadwy, gan hefyd gynnig stori sy’n hudo’r darllenydd o’r dudalen gyntaf hyd y frawddeg olaf. Ymysg y nofelau i oedolion ifanc diweddar y mae wedi’u mwynhau mae Red Queen, Victoria Aveyard a Six of Crows, Leigh Bardugo. Mae’n edrych ymlaen yn arw at ddysgu mwy a datblygu egin syniad sydd ganddo tra ar y cwrs.

Cyfri Stoc Blynyddol

Ion 23, 2020

Gofynnir yn garedig i chi nodi y bydd staff Canolfan Ddosbarthu’r Cyngor yn cynnal eu cyfrif stoc blynyddol o Ddydd Llun y 27ain tan dydd Mercher y 29ain o Ionawr, ac yn ystod yr amser yma ni fydd archebion yn cael eu prosesu.