Cyhoeddi’r Rhestr Fer Gymraeg ar gyfer gwobr llyfrau plant hynaf Cymru – Gwobrau Tir na n-Og 2023

Datgelodd Cyngor Llyfrau Cymru pa lyfrau Cymraeg sydd wedi cyrraedd rhestr fer Gwobrau Tir na n-Og ar raglen Heno ar S4C nos Iau, 23 Mawrth. Mae’r gwobrau yn dathlu’r straeon gorau o Gymru a’r straeon am Gymru a gyhoeddwyd yn 2022.

Mae’r rhestr fer eleni yn dathlu’r ystod helaeth o fformatau sydd wedi’u cyhoeddi dros y flwyddyn ddiwethaf i ysbrydoli darllenwyr ifanc. O’r llyfrau stori-a-llun, odlau llawn hiwmor i blant bach, i nofel graffeg, straeon byrion a nofelau – mae rhywbeth at ddant pawb.

Gwobrau Tir na n-Og yw’r gwobrau hynaf a mwyaf poblogaidd o’u bath ar gyfer llenyddiaeth plant a phobl ifanc yng Nghymru. Caiff y gwobrau eu trefnu’n flynyddol gan Gyngor Llyfrau Cymru a’u noddi gan CILIP Cymru. Maent yn anrhydeddu ac yn dathlu’r awduron a’r darlunwyr mwyaf creadigol a’r deunyddiau darllen gorau i blant, naill ai yn y Gymraeg neu drwy gyfrwng y Saesneg gyda dimensiwn Cymreig dilys.

Dros y blynyddoedd, mae’r gwobrau wedi’u hennill gan rai o’n prif awduron a darlunwyr gan gynnwys Manon Steffan Ros, Jac Jones, Caryl Lewis a Gareth F. Williams. Nod y gwobrau ydy dathlu darllen er pleser ac ysbrydoli dewisiadau darllen i ddarllenwyr ifanc. Trwy’r gwobrau gall plant a phobl ifanc fwynhau a chael eu hysbrydoli gan straeon ac ysgrifennu o Gymru neu am Gymru.

Mae gan y wobr Gymraeg ddau gategori: Cynradd (4-11 oed) ac Uwchradd (11-18 oed).

Rhestr Fer Cynradd

Dros y Môr a’r Mynyddoedd, awduron amrywiol, darluniwyd gan Elin Manon (Gwasg Carreg Gwalch)
Casgliad hynod o brydferth o straeon Celtaidd rhyngwladol. Er bod pob stori’n unigryw ac yn wahanol, mae un peth yn gyffredin rhyngddynt – y merched cryf a phenderfynol sy’n arwain pob stori.

Dwi Eisiau Bod yn Ddeinosor, Huw Aaron a Luned Aaron (Atebol)
Llyfr modern, doniol a lliwgar sy’n llawn direidi ond yn trafod neges bwysig ar yr un pryd – rwyt ti’n ddigon da fel ag yr wyt ti.

Enwogion o Fri: Nye – Bywyd Angerddol Aneurin Bevan, Manon Steffan Ros, darluniwyd gan Valériane Leblond (Llyfrau Broga)
Y cyfuniad perffaith o air a llun yn dod at ei gilydd i ddweud hanes un bachgen swil o dde Cymru, a lwyddodd i helpu miliynau o bobl drwy ei waith yn sefydlu un o’n trysorau cenedlaethol.

Rhestr Fer Uwchradd

Gwlad yr Asyn, Wyn Mason, darluniwyd gan Efa Blosse Mason (Gwasg Carreg Gwalch)
Dyma nofel graffeg anghyffredin a ffraeth iawn yn seiliedig ar ddrama lwyfan. Stori am asyn sydd wedi hen arfer bod o gwmpas pobl, ond erbyn y diwedd daw i gwestiynu ei hunaniaeth ei hun!

Manawydan Jones: Y Pair Dadeni, Alun Davies (Y Lolfa)
Antur ffantasïol llawn dirgelwch, sy’n croesi’r ffin rhwng y byd go iawn a’r byd hudol. Dehongliad modern a ffres o hen chwedlau’r Mabinogi sy’n eu cyflwyno i genhedlaeth newydd o ddarllenwyr.

Powell, Manon Steffan Ros (Y Lolfa)
Nofel deimladwy, bwysig ac amserol iawn sy’n taflu goleuni ar bwnc anghyfforddus i feddwl amdano – rôl Cymru yn y diwydiant caethwasiaeth. Fel sy’n nodweddiadol o waith yr awdur, y cymeriadau sydd wrth wraidd y stori bob amser.

Bob blwyddyn, mae paneli annibynnol yn penderfynu ar y rhestrau byrion ac yn dewis yr enillwyr ar gyfer y gwobrau Cymraeg a Saesneg. Y beirniaid ar y panel Cymraeg eleni oedd Morgan Dafydd (Cadeirydd), Sara Yassine, Francesca Sciarrillo, Sioned Dafydd (uwchradd) a Siôn Edwards (cynradd) – rhai sydd â phrofiad helaeth ac angerdd ynglŷn â llenyddiaeth i blant.

Dywedodd Morgan Dafydd, Cadeirydd y Panel Cymraeg: “Er bod yr argyfwng costau byw yn brathu, o edrych ar yr arlwy eleni gallwn weld fod y diwydiant llyfrau yn dal ei dir a bod creadigrwydd yn ffynnu. Eleni, gwelsom gymysgedd o awduron newydd ynghyd â rhai cyfarwydd ym maes llyfrau i blant. Yn fy nhrydedd flwyddyn ar y panel, gallaf ddweud â sicrwydd bod y safon yn uchel iawn eleni – yn wir, mae’n parhau i godi bob blwyddyn.”

Dywedodd Helgard Krause, Prif Weithredwr Cyngor Llyfrau Cymru: “Llongyfarchiadau mawr i bawb sydd wedi cyfrannu at greu’r llyfrau rhagorol ar y rhestrau byrion eleni. Mae’n galonogol iawn gweld llyfrau gwreiddiol Cymraeg mewn cymaint o wahanol fformatau i apelio at ddarllenwyr ifanc. Rwy’n edrych ymlaen yn fawr at weld pa lyfrau fydd yn fuddugol eleni.”

Bydd y rhestr fer ar gyfer llyfrau Saesneg yn cael ei datgelu am 18:30 ddydd Gwener, 24 Mawrth ar y Radio Wales Arts Show.

Eleni, bydd categori newydd, sef Gwobr Barn y Darllenwyr: tlws arbennig sy’n cael ei ddewis gan blant a phobl ifanc sy’n cymryd rhan yng nghynllun cysgodi Tir na n-Og. Gall ysgolion, llyfrgelloedd a grwpiau darllen eraill gofrestru i gymryd rhan yn y cynllun a bod yn feirniaid answyddogol i ddewis enillydd o blith y rhestr fer, gan ddefnyddio’r pecyn cysgodi arbennig. Cewch fanylion ar sut i gofrestru ar wefan y Cyngor Llyfrau.

Caiff enillwyr y categorïau Cymraeg eu cyhoeddi ddydd Iau, 1 Mehefin yn Eisteddfod yr Urdd Sir Gaerfyrddin, ac enillydd y categori Saesneg ddydd Gwener, 2 Mehefin ar y Radio Wales Arts Show.

Bydd siopau llyfrau’n cynnal Helfa Drysor Tir na n-Og yn ystod gwyliau’r Pasg gyda chyfle i ennill tocyn llyfr £15 i blant rhwng 4 ac 11 oed. Holwch yn eich siop lyfrau leol am fanylion.

Cewch fwy o wybodaeth am y gwobrau a’r llyfrau ar y rhestrau byrion ar wefan y Cyngor Llyfrau: Books.Wales

Gwnewch e’n Ddiwrnod y Llyfr I CHI yn 2023

Gweithio mewn partneriaeth i helpu mwy o blant nag erioed i ddarganfod cariad at lyfrau a darllen

Mae elusen Diwrnod y Llyfr yn cynnal ei dathliad blynyddol ddydd Iau, 2 Mawrth 2023 – diwrnod sydd wedi’i ddynodi’n arbennig i sicrhau bod pob plentyn yn gallu datblygu cariad at ddarllen.

Bydd Diwrnod y Llyfr yn darparu nifer fawr o gyfleoedd i sicrhau bod teuluoedd a phlant yn cael nodi’r diwrnod mewn dulliau hwyliog a fforddiadwy sy’n golygu rhywbeth iddyn nhw – yn 2023, CHI biau Diwrnod y Llyfr!

Gan mai darllen er pleser yw’r dangosydd unigol mwyaf o lwyddiant plentyn yn y dyfodol – yn fwy felly na’i amgylchiadau teuluol, cefndir addysgol ei rieni na’u hincwm – mae’n bwysicach nag erioed yn awr i sicrhau bod pob plentyn yn cael datblygu cariad at ddarllen. Mae Diwrnod y Llyfr yn bodoli i annog mwy o blant, yn enwedig rhai o gefndiroedd difreintiedig, i gael budd o’r arfer o ddarllen er pleser ar hyd eu hoes.

Bob blwyddyn, gyda chefnogaeth eu noddwr hirdymor National Book Tokens, a thrwy weithio ochr yn ochr â chyhoeddwyr a llyfrwerthwyr, mae Diwrnod y Llyfr yn dosbarthu dros 15 miliwn o docynnau llyfrau £1/€1.50 ledled y Deyrnas Unedig ac Iwerddon drwy ysgolion, meithrinfeydd, llyfrgelloedd, carchardai ac elusennau eraill. Nid oes unrhyw gost o gwbl ynghlwm â hawlio llyfr £1 Diwrnod y Llyfr.

Dywedodd Cassie Chadderton, Prif Weithredwr World Book Day: “Cenhadaeth ein helusen yw newid bywydau drwy gariad at lyfrau a darllen. Yn 2023, wrth i’r argyfwng costau byw roi pwysau cynyddol ar deuluoedd ledled y Deyrnas Unedig ac Iwerddon, rydyn ni’n gwneud ein gorau glas i sicrhau bod gan bob plentyn fynediad at lyfr yn y cartref. Gyda gostyngiad yn y rhai sy’n darllen er pleser, a’r niferoedd ar eu lefel isaf ers 2005, mae hyn yn bwysicach nag erioed.

“Y llynedd, cafodd dros ddwy filiwn o lyfrau eu rhoi i blant gan lyfrwerthwyr a chyhoeddwyr, ac eleni rydyn ni’n edrych ymlaen yn eiddgar at ddathlu gyda theuluoedd, cymunedau ac ysgolion, a gweld sut y bydd plant yn gwneud Diwrnod y Llyfr yn eiddo iddynt hwy eu hunain.”

Dywedodd Helgard Krause, Prif Weithredwr Cyngor Llyfrau Cymru: “Mae dathlu darllen er pleser, a gwneud llyfrau’n hygyrch i bawb, wrth galon ein gwaith ni yn y Cyngor Llyfrau. Rydw i wrth fy modd yn cael gweithio gyda’n ffrindiau yn World Book Day a’r Ymddiriedolaeth Llythrennedd Genedlaethol i sicrhau bod llyfrau ar gael drwy eu rhwydweithiau hwy eleni, ac rwy’n gobeithio y bydd plant, pobl ifanc a’u teuluoedd yn dod o hyd i lyfrau fydd yn eu diddanu a’u hysbrydoli.”

Dywedodd Jonathan Douglas, Prif Weithredwr yr Ymddiriedolaeth Llythrennedd Genedlaethol: “Yn yr Ymddiriedolaeth Llythrennedd Genedlaethol, rydym wedi ymrwymo i sicrhau bod gan bob plentyn fynediad at lyfrau, fel y gallant ddarganfod y pleser o ddarllen. Mae canfyddiadau ein hymchwil yn dangos bod cael llyfrau yn y cartref wedi’i gysylltu â lefelau darllen uwch a’r mwynhad o ddarllen ymhlith plant. Ac eto, mae 1 ym mhob 10 plentyn rhwng 8 a 18 oed o gefndiroedd difreintiedig yn dweud nad ydynt yn berchen ar yr un llyfr eu hunain gartref. Rydym yn falch iawn o fod yn cydweithio â’n cyfeillion yn World Book Day a Chyngor Llyfrau Cymru i helpu i fynd i’r afael â’r sefyllfa yma a chael llyfrau am ddim i ddwylo plant sydd eu hangen fwyaf.”

Partneriaethau
Bydd Cyngor Llyfrau Cymru’n gweithio mewn partneriaeth â World Book Day a’r Ymddiriedolaeth Llythrennedd Genedlaethol i ddosbarthu dros ddeng mil o lyfrau am ddim, yn Gymraeg a Saesneg, i fanciau bwyd a phrosiectau cymunedol ledled Cymru. Bydd y detholiad yn cynnwys teitlau £1 Diwrnod y Llyfr yn ogystal â llyfrau eraill i blant ac oedolion ifanc eu mwynhau. Caiff llyfrau eu dosbarthu i fanciau bwyd drwy gydol 2023.

Pecynnau Gweithgareddau Diwrnod y Llyfr
Mae yna ystod eang o ddeunyddiau addysgol, pecynnau gweithgareddau i’w lawrlwytho, ac adnoddau ac offer ar-lein ar gael i athrawon, rhieni, gofalwyr a mwy, i ddod â darllen er pleser yn fyw i blant mewn dulliau cyffrous a pherthnasol: www.worldbookday.com/celebrate-world-book-day/

Yng Nghymru, cefnogir Diwrnod y Llyfr gan Gyngor Llyfrau Cymru, sy’n darparu adnoddau dwyieithog ar gyfer ysgolion, llyfrgelloedd cyhoeddus, siopau llyfrau, meithrinfeydd a sefydliadau eraill; mae’r Cyngor hefyd yn comisiynu llyfr £1 Cymraeg newydd bob blwyddyn.

Mae adnoddau Cymraeg a dwyieithog ar gael ar llyfrau.cymru

Siopau Llyfrau a Mân-werthwyr
Bydd siopau llyfrau ym mhob rhan o Gymru’n cymryd rhan yn Niwrnod y Llyfr 2023, gan groesawu plant, teuluoedd, ysgolion a chymunedau lleol i ddewis llyfr a darganfod mwy am fyd cyffrous darllen. Mae detholiad o deitlau Cymraeg ar gael i’w prynu gyda’r tocyn £1. Y teitl Cymraeg newydd eleni yw Gwisg Ffansi Cyw, gan Anni Llŷn, ynghyd â Lledrith yn y Llyfrgell gan yr un awdur; Ha Ha Cnec! gan Huw Aaron, yr awdur, darlunydd a chartwnydd, a Stori Cymru – Iaith a Gwaith gan Myrddin ap Dafydd.

Gellir cyfnewid y tocynnau £1 Diwrnod y Llyfr am unrhyw lyfr £1 Diwrnod y Llyfr rhwng dydd Iau, 16 Chwefror a dydd Sul 26 Mawrth 2023 mewn siopau llyfrau, siopau llyfrau cadwyn, a mân-werthwyr sy’n rhan o’r cynllun. Fel arall, gellir eu defnyddio fel cyfraniad o £1 tuag at unrhyw lyfr arall. Mae modd hefyd lawrlwytho’r tocyn digidol un-tro o wefan Diwrnod y Llyfr.

Cofiwch gadw llygad ar wefan eich siop lyfrau leol a’r sianeli cyfryngau cymdeithasol i gael y newyddion diweddaraf ynghylch yr hyn sy’n digwydd yn eich ardal chi.

Gallwch ddod o hyd i’ch siop lyfrau annibynnol leol ar wefan y Cyngor Llyfrau: Bookshops of Wales | Cyngor Llyfrau Cymru

Ewch i www.worldbookday.com am ragor o wybodaeth, ac ymunwch yn y dathlu!

Cynllun llyfrau am ddim i deithwyr trenau Cambrian Line

Bydd teithwyr ar Lein y Cambrian yn cael eu gwahodd i ddianc i mewn i stori dda y gaeaf hwn wrth i Gyngor Llyfrau Cymru a Phartneriaeth Rheilffyrdd Cambrian ymuno i gynnig llyfrau am ddim i deithwyr a helpu i’r milltiroedd hedfan heibio.

Bydd y rhaglen beilot gyda Phartneriaeth Rheilffyrdd Cambrian yn rhedeg trwy’r hydref a’r gaeaf. Mae’n dathlu cynllun Stori Sydyn y Cyngor Llyfrau, sef cyfres o lyfrau byrion, difyr ar gyfer darllenwyr o bob diddordeb a gallu. Mae’r llyfrau ar gael i’w casglu yng ngorsafoedd Aberystwyth a Machynlleth i ddarllenwyr naill ai eu benthyg a’u dychwelyd ar ddiwedd eu taith, neu i’w cadw a pharhau i’w darllen gartref.

Dywedodd Angharad Wyn Sinclair, Rheolwr Datblygu Prosiect y Cyngor Llyfrau: “Rydym wrth ein boddau i weithio gyda Phartneriaeth Rheilffyrdd Cambrian ar y peilot cyffrous hwn, i gyflwyno teitlau Stori Sydyn i ddarllenwyr a chyfoethogi eu teithiau gyda llyfr da! Mae ymgolli mewn llyfr da wrth deithio yn ffordd wych o archwilio’r byd o gysur eich sedd.”

Dywedodd Stuart Williams, Cadeirydd Partneriaeth Rheilffyrdd Cambrian: “Rydym ni’n gobeithio bydd ein cwsmeriaid yn mwynhau’r llyfrau o gyfres Stori Sydyn, sydd yn hawdd i’w casglu o’r neuadd tocynnau yng nghorsaf trenau Aberystwyth a gorsaf trenau Machynlleth, diolch i’r bartneriaeth newydd gyda’r Cyngor Llyfrau. Gall teithiau trên gynnig cyfle i ymlacio a dianc am sbel, a gobeithio bydd y cynllun hwn yn helpu ein teithwyr elwa o’u siwrneiau trên.

Mae pedwar teitl sy’n rhan o’r gyfres newydd ar gael trwy’r cynllun, yn ogystal â rhai teitlau o gyfresi blaenorol. Y ddau deitl Cymraeg newydd yw Dau Frawd, Dwy Gêm: Stori’r Cabangos gan Dylan Ebenezer, ac Un Noson, gan Llio Elain Maddocks. Y teitlau Saesneg newydd yw Return to the Sun gan Tom Anderson, a The Replacement Centre gan Fflur Dafydd.

Mae cyfres Stori Sydyn yn berffaith i ddarllenwyr sydd efallai’n ei chael hi’n anodd dod o hyd i amser i ddarllen, neu sydd yn llai hyderus yn eu gallu darllen. Mae teitlau Stori Sydyn, sydd fel arfer yn llai na 100 o dudalennau, yn cynnig llyfr byr, difyr – perffaith i helpu teithwyr wneud y gorau o amser sbâr yn ystod eu taith. Cydlynir Stori Sydyn yng Nghymru gan Gyngor Llyfrau Cymru, gyda chefnogaeth Llywodraeth Cymru.

Bydd y Cyngor Llyfrau a’r Ganolfan Ddosbarthu yn cau ar brynhawn Iau, 22 Rhagfyr 2022 ac yn ail agor wedi’r gwyliau ar ddydd Mawrth, 3 Ionawr 2023.

Dymunwn Nadolig llawen a dedwydd i chi i gyd.

Mae Darllen yn Well ar gyfer yr arddegau yn cefnogi iechyd meddwl a lles pobl ifanc rhwng 13 a 18 oed, gan ddarparu gwybodaeth, cyngor a chefnogaeth i’w helpu i reoli eu teimladau ac ymdopi ar adegau anodd.

Mae’r llyfrau wedi’u dewis a’u hargymell gan weithwyr iechyd proffesiynol blaenllaw ac maent wedi’u cynhyrchu ar y cyd â phobl ifanc yn eu harddegau.

The Reading Agency sydd wedi datblygu’r cynllun mewn partneriaeth â llyfrgelloedd cyhoeddus ar draws Cymru a Lloegr, gyda Chyngor Llyfrau Cymru’n sicrhau bod detholiad o’r llyfrau ar gael yn y Gymraeg diolch i gyllid gan Lywodraeth Cymru.

Ymysg yr 20 o gyfrolau a fydd yn cael eu cyfieithu i’r Gymraeg mae Byd Frankie gan Aoife Dooley, nofel graffeg sy’n cynnig persbectif unigryw ar awtistiaeth, wedi’i hadrodd gyda hiwmor a didwylledd, a Peth Rhyfedd yw Gorbryder gan Steve Haines, canllaw sy’n esbonio pryder mewn fformat darluniadol deniadol a hawdd ei ddeall, gydag awgrymiadau a strategaethau i leddfu ei symptomau, a newid arferion y meddwl er mwyn meithrin agwedd fwy cadarnhaol.

Dywedodd Prif Weithredwr Cyngor Llyfrau Cymru, Helgard Krause: “Dywedodd 4 o bob 5 o bobl ifanc fod y pandemig wedi gwneud eu hiechyd meddwl yn waeth. Mae Darllen yn Well ar gyfer yr arddegau yn awgrymu argymhellion darllen i helpu pobl ifanc i ddeall eu teimladau a rhoi hwb i’w hyder. Beth sy’n wych am gynllun Darllen yn Well yw fod y llyfrau i gyd wedi’u dewis a’u hargymell gan arbenigwyr a’r wedi’i chreu ar y cyd â phobl ifanc yn eu harddegau. Mae’n hollbwysig sicrhau bod y deunydd hynod werthfawr hwn ar gael yn y Gymraeg.”

Ar hyn o bryd mae yna pedair rhestr Darllen yn Well ar gael, sef plant; cyflyrau iechyd meddwl cyffredin; dementia a pobl ifanc.

Mae teitlau’r cynllun Darllen yn Well ar gael i’w benthyg am ddim o lyfrgelloedd cyhoeddus. Gall gweithwyr proffesiynol ym maes iechyd neu ofal cymdeithasol hefyd argymell y llyfrau ar bresgripsiwn fel rhan o driniaeth unigolyn, neu gellir eu prynu drwy siopau llyfrau, gwales.com a gwefannau eraill.