Cyhoeddi’r Rhestr Fer Gymraeg ar gyfer gwobr llyfrau plant hynaf Cymru – Gwobrau Tir na n-Og 2022

Dirgelion, anturiaethau a direidi cyffrous… golwg ffres ar hanesion a chymeriadau Cymru… a straeon pwerus a grymusol am dyfu i fyny yng Nghymru heddiw. Bydd Cyngor Llyfrau Cymru yn datgelu’r llyfrau Cymraeg sydd wedi cyrraedd rhestr fer Gwobrau Tir na n-Og ar raglen Heno ar S4C nos Iau, 10 Mawrth. Mae’r gwobrau eleni yn gymysgedd eclectig o’r gorau o straeon o Gymru a straeon am Gymru a gyhoeddwyd yn 2021.

Gwobrau Tir na n-Og yw’r gwobrau hynaf a mwyaf poblogaidd o’u bath ar gyfer llenyddiaeth plant a phobl ifanc yng Nghymru. Caiff y gwobrau eu trefnu’n flynyddol gan Gyngor Llyfrau Cymru a’u noddi gan CILIP Cymru. Maent yn anrhydeddu ac yn dathlu’r awduron a’r darlunwyr mwyaf creadigol a’r deunyddiau darllen gorau i blant, naill ai yn y Gymraeg, neu drwy gyfrwng y Saesneg gyda dimensiwn Cymreig dilys.

Dros y blynyddoedd, mae’r gwobrau wedi’u hennill gan rai o’n prif awduron a darlunwyr gan gynnwys Manon Steffan Ros, Jac Jones, Caryl Lewis a Gareth F. Williams. Nod y gwobrau ydy dathlu darllen er pleser ac ysbrydoli dewisiadau darllen i ddarllenwyr ifanc. Trwy’r gwobrau gall plant a phobl ifanc fwynhau a chael eu hysbrydoli gan straeon ac ysgrifennu o Gymru neu am Gymru.

Rhestr Fer Cynradd

Gwil Garw a’r Carchar Crisial, Huw Aaron, Llyfrau Broga
Llyfr llawn doniolwch, digwyddiadau dychmygus, bwystfilod arbennig, a phrif gymeriad sydd rhywsut yn gallu goroesi pob trallod ac anhrefn.

Sara Mai a Lleidr y Neidr, Casia Wiliam, Y Lolfa
Stori sy’n gafael o’r cychwyn cyntaf, yr ysgrifennu yn gelfydd, yn gymesur ac yn meddu ar hiwmor rhwydd.

Gwag y Nos, Sioned Wyn Roberts, Atebol
Stori lawn antur sy’n hoelio sylw’r darllenydd o’r paragraffau cyntaf, ac yn portreadu byd estron y Wyrcws yn gynnil ac yn afaelgar.

Rhestr Fer Uwchradd

Hanes yn y Tir, Elin Jones, Gwasg Carreg Gwalch
Cyfrol hardd sydd, yn symlrwydd y cyflwyniad a’r ieithwedd, yn gwneud hanes cymhleth yn hygyrch i’r darllenydd.

Y Pump, gol. Elgan Rhys, Y Lolfa
Casgliad o straeon heriol ac arbrofol sy’n cydblethu i greu un cyfanwaith ardderchog.

Fi ac Aaron Ramsey, Manon Steffan Ros, Y Lolfa
Nofel gyfoes a gafaelgar sy’n cyflwyno cymeriadau real o gig a gwaed sy’n taro tant gyda darllenwyr ifanc heddiw.

Bob blwyddyn, mae paneli annibynnol yn penderfynu ar y rhestrau byrion ac yn dewis yr enillwyr ar gyfer y gwobrau Cymraeg a Saesneg. Y beirniaid ar y panel Cymraeg eleni oedd Alun Horan (Cadeirydd), Morgan Dafydd, Sara Yassine a Ceri Griffith – rhai sydd â phrofiad helaeth ac angerdd ynglŷn â llenyddiaeth i blant. 

• Mwy am Feirniaid Tir na n-Og 2022

 Dywedodd Alun Horan, Cadeirydd y Panel Cymraeg: “Roedd yn bleser ac yn fraint cadeirio’r Panel Cymraeg eleni gyda’r arlwy yn arwydd pendant fod y diwydiant yn iach iawn. Braf gweld nifer o enwau newydd a bod safon ysgrifennu a diwyg y teitlau gyrhaeddodd y rhestr fer yn ardderchog. Ymysg y teitlau roedd sawl llyfr hynod o wreiddiol sy’n mynd â llyfrau plant a phobl ifanc yn y Gymraeg i dir newydd cyffrous, gyda’r potensial o ddenu darllenwyr anfoddog ac anodd eu cyrraedd.”

Dywedodd Helgard Krause, Prif Weithredwr Cyngor Llyfrau Cymru: “Llongyfarchiadau mawr i bawb sydd wedi cyfrannu at greu’r llyfrau rhagorol ar y rhestrau byrion eleni. Nod y gwobrau hyn ydy dathlu’r gorau o blith llyfrau gwreiddiol yn y Gymraeg ac mae’n bleser mawr gweld llyfrau mor arloesol a chyffrous yn cael eu hanrhydeddu. Rydw i’n hynod o falch nad ydw i’n wynebu’r cyfrifoldeb o ddewis enillwyr o’r detholiad campus yma!”

Bydd y rhestr fer ar gyfer llyfrau Saesneg yn cael ei datgelu am 18:30 ddydd Gwener, 11 Mawrth ar y Radio Wales Arts Show.

Caiff enillwyr y categorïau Cymraeg eu cyhoeddi ddydd Iau, 2 Mehefin yn Eisteddfod yr Urdd Sir Ddinbych, ac enillydd y categori Saesneg ddydd Gwener, 20 Mai ar y Radio Wales Arts Show.

Dathlu 25 mlynedd o Ddiwrnod y Llyfr

Bydd y rhaglen lawn eleni yn helpu mwy o blant nag erioed i ddarganfod cariad at ddarllen.

Mae elusen Diwrnod y Llyfr yn dathlu ei phen-blwydd yn 25 oed ddydd Iau, 3 Mawrth 2022, ac mae’n gwahodd pawb i barti i ddathlu gorffennol, presennol a dyfodol darllen plant.

Darllen er pleser yw’r dangosydd mwyaf o lwyddiant plentyn yn y dyfodol – yn fwy felly nag amgylchiadau ei deulu, cefndir addysgol ei rieni neu eu hincwm.[1] Fodd bynnag, mae’n mynd yn llai poblogaidd, ac mae ar ei lefel isaf ers 2005.

Eleni, mae Diwrnod y Llyfr yn ysbrydoli plant a theuluoedd i ystyried eu hunain yn ddarllenwyr ac i ddarllen gyda’i gilydd yn fwy rheolaidd.

Mae uchafbwyntiau ymgyrch Diwrnod y Llyfr yng Nghymru yn cynnwys: 

• Llyfr £1 newydd yn Gymraeg gan yr awdur, y bardd a’r seren teledu plant nodedig Anni Llŷn – Lledrith yn y Llyfrgell (Y Lolfa)
• Adnoddau hwyliog a lliwgar yn llawn syniadau am sut i ddathlu gyda pharti wedi’i ysbrydoli gan ddarllen i nodi dathliadau’r pen-blwydd yn 25 oed
• Cystadleuaeth ar sianeli cyfryngau cymdeithasol Cyngor Llyfrau Cymru i ennill pentwr o 25 llyfr
• Cystadleuaeth noddedig ar Awr Fawr Cyw (S4C) i annog plant ac ysgolion i anfon lluniau o’u dathliadau a’u gwisgoedd Diwrnod y Llyfr

Dywedodd Helgard Krause, Prif Weithredwr Cyngor Llyfrau Cymru: “Rwyf wrth fy modd bod y Cyngor Llyfrau yn gallu cefnogi’r gwaith o gyflwyno Diwrnod y Llyfr yng Nghymru, a dathlu’r pen-blwydd arbennig hwn. Rydym yn gwybod bod datblygu arfer o ddarllen er pleser yn ifanc yn dod â manteision gydol oes, ac rydym yn credu’n gryf y gall pawb fod yn ddarllenydd. Dyna pam rydym mor falch o allu sicrhau bod llyfr £1 arall ar gael yn Gymraeg eleni ac o weithio gyda’n ffrindiau o elusen Diwrnod y Llyfr i annog pawb i ddod o hyd i’r llyfr addas ar eu cyfer, ble bynnag maen nhw ar eu taith ddarllen.”

Er mwyn ei gwneud yn hawdd i bawb gymryd rhan yn Niwrnod y Llyfr 2022 ac i annog dathliad o ddarllen, bydd cyfres o adnoddau ar-lein hefyd ar gael ar wefan Diwrnod y Llyfr, gan gynnwys taflenni gweithgaredd a chanllawiau trafod i athrawon, rhieni a gofalwyr.

Yn ogystal, mae’r Cyngor Llyfrau yn annog pobl i fynd draw i’w siop lyfrau neu lyfrgell leol i ddarganfod pa lyfrau sy’n cydio yn eu dychymyg. Bydd amrywiaeth o weithgareddau ar y diwrnod ei hun, a chyn hynny hefyd, gan gynnwys ymgyrch You Are A Reader ar y cyfryngau cymdeithasol, lle bydd awduron gwaddol Diwrnod y Llyfr, dylanwadwyr a thalentau o fydoedd teledu, ffilm, cerddoriaeth a llenyddiaeth yn rhannu eu hoff straeon ac yn annog plant a’u teuluoedd i ymgolli mewn llyfrau a mwynhau darllen gyda’i gilydd yn rheolaidd.

Cymryd rhan
Diolch i waith National Book Tokens ar y cyd â chyhoeddwyr a llyfrwerthwyr, mae Diwrnod y Llyfr yn dosbarthu dros 15 miliwn o docynnau llyfrau gwerth £1/€1.50 ledled y Deyrnas Unedig ac Iwerddon bob blwyddyn drwy ysgolion, meithrinfeydd, llyfrgelloedd, carchardai ac elusennau eraill. Yn ogystal, mae modd lawrlwytho’r tocyn digidol untro o wefan Diwrnod y Llyfr.

Gellir cyfnewid tocynnau am unrhyw lyfr £1 rhwng dydd Iau, 17 Chwefror a dydd Sul, 27 Mawrth 2022 mewn siopau llyfrau, siopau llyfrau cadwyn ac archfarchnadoedd. Mae hefyd yn bosibl eu defnyddio fel cyfraniad o £1/€1.50 tuag at unrhyw lyfr arall.

[1] Y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd (OECD) ymhlith tystiolaeth arall – https://www.worldbookday.com/about-us/the-evidence/

Bydd y Cyngor Llyfrau ar gau o nos Iau, 23 Rhagfyr 2021 ac yn dychwelyd wedi’r gwyliau ar ddydd Mawrth, 4 Ionawr 2022.

Gwahodd ceisiadau ar gyfer Stori i Bawb: Cwrs Creu Straeon Amrywiol i Blant a Phobl Ifanc yng Nghanolfan Ysgrifennu Tŷ Newydd

Mae Cyngor Llyfrau Cymru ar y cyd â Llenyddiaeth Cymru yn gwahodd ceisiadau gan awduron sydd â phrofiadau bywyd sy’n cael eu tangynrychioli, yn benodol o fewn y byd llenyddiaeth a chyhoeddi yn y Gymraeg, i ymgeisio am le ar gwrs preswyl yng Nghanolfan Ysgrifennu Tŷ Newydd.

Hwylusydd: Elgan Rhys

Siaradwyr gwadd/tiwtoriaid
ar gyfer gweithdai unigol: Cyd-awduron Y Pump, Nia Morais, Megan Hunter, Ciaran Fitzgerald, a mwy.

Dyddiadau:
Y cwrs: Dydd Llun 25 Ebrill – dydd Gwener 29 Ebrill 2022
Agor i geisiadau: Dydd Llun, 13 Rhagfyr 2022
Dyddiad cau ar gyfer ceisiadau: Dydd Gwener 11 Chwefror 2022

Dan arweiniad yr awdur, artist theatr a hwylusydd celfyddydol Elgan Rhys a llu o awduron gwadd, bydd y cwrs yn cynnig gweithdai, sgyrsiau a thrafodaethau i ddatblygu eich crefft ysgrifennu creadigol i blant hŷn 8-12 oed a phobl ifanc 12+ oed. Rydym yn croesawu ceisiadau gan awduron newydd sbon, ag awduron â pheth profiad eisoes. Bydd 12 lle ar gael.

Mae Elgan Rhys yn awdur, artist theatr a hwylusydd celfyddydol sy’n dod o Bwllheli ac yn byw yng Nghaerdydd ers degawd. Elgan yw Rheolwr a Golygydd Creadigol cyfres Y Pump (Y Lolfa, 2021) ac awdur Tim (gyda Tomos Jones), nofel gyntaf y gyfres. Mae ei waith ar gyfer y theatr yn cynnwys Llyfr Glas Nebo (cyfarwyddwr, 2020), Woof (awdur, 2019), Chwarae (awdur a pherfformiwr, 2019-20) a Mags (awdur, 2018-9), ac mae wedi bod yn artist cyswllt gyda’r Frân Wen a Theatr Iolo. Mae hefyd yn un o Fodelau Rôl Stonewall Cymru, ac mae’n gweithio ar brosiectau newydd ar gyfer theatr, ffilm a theledu ar hyn o bryd.

Beth yw bwriad y cwrs?

Mae llyfrau yn llesol, yn enwedig i blant a phobl ifanc wrth iddynt geisio deall a dysgu am y byd o’u cwmpas. Gall llyfrau da fod yn gwbl hudolus gan gludo’r darllenydd i fydoedd gwahanol drwy rym geiriau a dychymyg yn unig. Daw cymeriadau ffuglennol yn ffrindiau da i’r darllenwyr am sbel, gan gynnig cysur, ysbrydoliaeth ac arweiniad mewn bywyd. Yn ôl adroddiad diweddar gan y National Literacy Trust, nododd 3 o bob 5 plentyn fod darllen yn gwneud iddynt deimlo yn hapusach, gyda hanner y plant yn nodi fod darllen yn eu galluogi i freuddwydio am y dyfodol. Ond beth all ddigwydd os nad yw plentyn yn adnabod eu hunain a’u teuluoedd yn y llyfrau sydd ar gael?

Bydd y cwrs hwn yn gam ymarferol er mwyn sicrhau fod llyfrau Cymraeg i blant a phobl ifanc yn berthnasol i pob plentyn yng Nghymru. Drwy gynnig hyfforddiant i awduron â phrofiadau byw perthnasol, y gobaith yw cyhoeddi mwy o lyfrau fydd yn cynnwys straeon ysbrydoledig am gymeriadau o amryw o gefndiroedd ethnig, cymeriadau sydd yn byw ag anableddau, a phortreadau o deuluoedd sydd yn cynnwys aelodau LHDTC+. Bydd llyfrau amrywiol hefyd yn sicrhau fod plant Cymru gyfan yn cael eu cyflwyno i’r amrywiaeth bendigedig o gymunedau a chefndiroedd teuluoedd sydd yn bodoli, gan anelu i greu cenedlaethau mwy caredig ac eangfrydig i’r dyfodol.

Bydd y cwrs yma yn dwyn ynghyd unigolion o liw (o gefndiroedd Du, Asiaidd neu leiafrif ethnig arall); unigolion sydd yn byw ag anableddau neu salwch (meddyliol neu gorfforol); unigolion sy’n uniaethu fel LHDTC+; neu unigolion fydd yn gallu esbonio yn eu geiriau eu hunain sut all eu profiadau bywyd unigryw gyfrannu tuag at ein hamcan o greu diwylliant llenyddol mwy cynhwysol ac amrywiol er budd ein darllenwyr ifanc. Nid oes angen profiad blaenorol o ysgrifennu cyn ymgeisio am le ar y cwrs hwn, na Chymraeg perffaith! – dim ond yr awydd i greu straeon ardderchog a’r potensial i greu gwaith o safon fydd yn cyfareddu plant a phobl ifanc.

Beth fydd yn digwydd ar y cwrs?

Gan gychwyn ar y prynhawn dydd Llun, bydd y criw o awduron a’r tiwtor yn cychwyn y cwrs drwy drafod eu hoff lyfrau amrywiol i blant hŷn a phobl ifanc. Gan archwilio’r elfennau gorau o’r llyfrau dan sylw, byddwn yn gosod seiliau ar gyfer datblygu gwaith gwych ein hunain yn ystod yr wythnos.

Drwy weithdai grŵp, sgyrsiau un-i-un, darlleniadau a sgyrsiau gan awduron gwadd ac unigolion o’r diwydiannau creadigol, bydd y cwrs yn rhoi arweiniad ar sut i adeiladu ar eich crefft ysgrifennu creadigol er mwyn creu straeon i blant hŷn (8-12) a phobl ifanc (12+).

Ar ôl y cwrs, bydd Llenyddiaeth Cymru a Chyngor Llyfrau Cymru yn annog y rhwydwaith newydd o awduron i gadw mewn cysylltiad drwy gyfarfodydd digidol i drafod syniadau, heriau ac i rannu gwaith ar y gweill. Bydd cyfleoedd pellach i ddatblygu yn cael eu rhannu yn gyson er mwyn sicrhau fod yr awduron yn parhau i ysgrifennu yn yr hir dymor, a hyd yn oed mynd ymlaen i gyhoeddi eu gwaith.

Cewch ragor o wybodaeth a ffurflen ymgeisio ar wefan Llenyddiaeth Cymru

Dyddiad cau ar gyfer ymgeisio: 5.00pm, dydd Gwener, 11 Chwerfror 2022

Llywodraeth Cymru’n cyhoeddi buddsoddiad o £5m ar gyfer rhaglenni darllen a rhoi llyfr yn anrheg i blant a phobl ifanc ledled Cymru

Mae Cyngor Llyfrau Cymru’n croesawu’r cyhoeddiad y bydd Llywodraeth Cymru yn darparu arian ychwanegol sylweddol er mwyn cefnogi’r ymgyrch rhoi llyfr yn anrheg #CaruDarllenYsgolion o wanwyn 2022 ymlaen. Fel rhan o’r buddsoddiad gwerth miliynau o bunnoedd ar gyfer ymgysylltu â darllen, bydd detholiad o 50 o lyfrau’n cael ei anfon i bob ysgol wladol yng Nghymru, yn ogystal â llyfr unigol i bob disgybl ei gadw. Bydd y cynllun yn golygu bod gan ddysgwyr ledled Cymru fynediad cyfartal i ystod amrywiol o lenyddiaeth apelgar o safon, yn Gymraeg a Saesneg, sydd wedi’i dewis yn benodol ar gyfer plant a phobl ifanc.

Dywedodd Helgard Krause, Prif Weithredwr Cyngor Llyfrau Cymru: “Mae’r buddsoddiad sylweddol hwn gan Lywodraeth Cymru yn tanlinellu pwysigrwydd ymgysylltu â darllen yn ystod plentyndod, a gwyddom fod yr arfer o ddarllen ymhlith y ffactorau sy’n cael yr effaith fwyaf ar gyrhaeddiad addysgol. Rydym yn falch iawn o gefnogi ymgyrchoedd Llywodraeth Cymru i roi llyfr yn anrheg gan eu bod yn gwneud cymaint o wahaniaeth i ysgolion a disgyblion ledled Cymru, ac mae’r cyllid ychwanegol hwn yn ein galluogi i ddosbarthu mwy o lyfrau i fwy o ddisgyblion i danio cariad at ddarllen y byddant yn elwa ohono drwy gydol eu hoes.

Mae ein strategaeth 5 mlynedd sydd newydd ei chyhoeddi yn amlinellu gweledigaeth y Cyngor Llyfrau ar gyfer Cymru fel Cenedl o Ddarllenwyr ac yn tanlinellu ein hymrwymiad ni ein hunain i gynyddu ymgysylltu â darllen ac ehangu’r rhaglenni rhoi llyfr yn anrheg. Rwy’n falch iawn fod Llywodraeth Cymru wedi cyndabod pwysigrwydd y cylch gwaith yma ac rydym yn edrych ymlaen at gydweithio â nhw i gefnogi’r rhaglen gyffrous ac uchelgeisiol hon.”

Wrth gyhoeddi’r cyllid newydd, dywedodd Jeremy Miles, Gweinidog y Gymraeg ac Addysg: “Mae sgiliau siarad, gwrando a darllen yn chwarae rôl hanfodol yn ein bywydau bob dydd. Os ydyn ni am gau’r bwlch cyrhaeddiad rhwng disgyblion o gefndiroedd difreintiedig a’u cyfoedion, mae gwella sgiliau darllen yn hanfodol.

“Rhaid inni ysgogi cariad at ddarllen ymhlith plant ifanc er mwyn inni allu sicrhau bod ganddyn nhw’r sgiliau a’r arferion y bydd eu hangen arnyn nhw yn nes ymlaen mewn bywyd.

“Mae darllen yn hanfodol i sicrhau bod pob dysgwr yn cael cyfle i fanteisio ar ehangder y Cwricwlwm newydd i Gymru. Ac mae nodau’r cwricwlwm yn seiliedig ar wella llythrennedd a llafaredd ein dysgwyr iau.”

Ychwanegodd y Gweinidog: “Rwy’n hynod falch fy mod i’n gallu dangos yr effaith bwysig y gall llyfrau, darllen a llafaredd ei chael ar wireddu potensial plant drwy roi llyfr i bob plentyn a pherson ifanc yng Nghymru: yn ogystal â chyllid ar gyfer mwy o lyfrau mewn ysgolion ac i deuluoedd.”

Ein Stori –lleisiau cyhoeddi heddiw 

I nodi’n pen-blwydd yn 60, comisiynwyd dwy ffilm fer, Ein Stori – lleisiau cyhoeddi heddiw ac Our Story – publishing voices today.

Mae Ein Stori – lleisiau cyhoeddi heddiw yn ffilm fer sy’n dathlu’r diwydiant cyhoeddi yng Nghymru. Trwy leisiau Manon Steffan Ros, Jon Gower, Myrddin ap Dafydd ac eraill, mae’n archwilio cyfraniad y Cyngor Llyfrau dros y 60 mlynedd diwethaf, ac yn edrych ymlaen tuag at heriau a chyfleoedd y dyfodol.

Gellir gwylio Our Story – publishing voices today, ein ffilm Saesneg, yma