Dyw rhieni ddim i fod i gladdu eu plant. Ond doedd gan Mari ddim dewis.
aDOLYGIAD
Pe byddwn yn dweud mai’r cyfan sy’n ‘digwydd’ yn y nofel hon yw Mari yn gwneud cacen, treulio ychydig funudau yn yr ardd tra bydd y gacen yn y popty, ei thrimio, ac yna mynd i’w gwely, mae’n siŵr na fyddech yn rhuthro i’w darllen. Ond dim ond digwyddiadau’r ‘presennol’ ydi’r rhain. Mae meddwl Mari yn crwydro yn ôl ac ymlaen, gan ddisgrifio blynyddoedd o hanes ei theulu yn fyw a manwl iawn. Ie, nofel llif yr ymwybod ydi hi, a pheidiwch â chwilio am frawddegau na phenodau, achos llif gwirioneddol sydd yma, llifeiriant o eiriau.
Mae’r diwrnod dan sylw yn un pwysig am ei fod yn ddiwrnod canlyniadau TGAU mab Mari, Kevin, ond fel y cawn wybod o’r dechrau mae Kevin wedi gwneud amdano ei hun trwy grogi ar goeden afalau yng ngardd y teulu. Felly, yr hyn sydd yma mewn gwirionedd, ydi Mari’n ymlafnio wrth geisio gwneud rhyw fath o synnwyr o’r digwyddiad. Mae ei phen, yn naturiol, yn llawn cwestiynau ac amheuon a chawn ein harwain yn gelfydd trwy’r cyfan.
Cawn gyfle i ddod i adnabod nifer o gymeriadau pwysig eraill ym mywyd Kevin, ei dad Martin, ei ffrindiau, ei gyn-gariad Megan a’r cymeriad sy’n dod yn amlycach fel y mae’r nofel yn mynd yn ei blaen, Rhodri, ond y cyfan trwy lygaid Mari, wrth gwrs.
Ydi, mae hon yn nofel sydd wedi ei gosod cyn y pandemig, ond mae’n nofel gyfoes iawn, iawn. Rhoddir sylw manwl ynddi i gaethiwed pobl ifanc wrth sgriniau o bob math, a’r ffaith nad oes gan rieni unrhyw syniad beth sy’n mynd ymlaen yn eu bywydau ‘ar-lein’ nac yn eu bywydau ‘go iawn’, fel sy’n dod yn glir i Mari. Eir â ni i fyd tywyll cam-fanteisio ar bobl ifanc yn rhywiol, ynghyd â blacmel. Cawn weld yn glir iawn y ffordd mae’r cyfryngau diriaethol a rhithwir yn ymdrybaeddu ym mhob stori er mwyn hybu eu poblogrwydd eu hunain heb ystyried teimladau unrhyw un.
Gosodwyd y stori mewn llety gwely a brecwast mewn pentref glan môr ac mae’r dafodiaith o Geredigion sy’n gryf trwyddi yn awgrymu’r lleoliad. Darlunnir y gymdeithas gyfan, y capel, y cwis wythnosol yn y dafarn a pherthynas y gymuned â’i gilydd. Trafodir pynciau gwleidyddol fel Brexit ac ymgyrch Yes Cymru, a rhoddir lle amlwg iawn, fel mae’r teitl a’r llun ar y clawr yn awgrymu, i’r lleuad a’i grym dros ein bywydau.
Da chi, peidiwch â chael eich dychryn gan y diffyg atalnodi, o fewn ychydig dudalennau byddwch wedi anghofio am y peth a bydd llif y geiriau yn eich cludo hefo fo. Er bod hunanladdiad ymysg bechgyn a dynion ifanc yn bwnc sy’n cael sylw cynyddol, go brin bod unrhyw nofel Gymraeg arall wedi mynd dan groen y mater mor drwyadl ac agored â’r nofel yma, ond mae hi’n llawer mwy na hynny. Mae’n nofel am gariad, am ffydd ac am fyw yn y cyfnod rhyfedd yma yn hanes y byd.
Beryl Griffiths
